We weten allemaal dat koekjes, snoep en frisdrank de bloedsuikerspiegel flink omhoog stuwen en een schadelijk effect hebben op onze gezondheid. Maar wist je dat dit schadelijke effect niet alleen wordt veroorzaakt door suiker, glucosefructosesiroop en andere suikers? Je gezondheid kan namelijk ook flink te lijden hebben onder bepaalde soorten zetmeel zoals amylopectine.
Het is heel logisch als je reageert met “Daar heb ik nog nooit van gehoord”. Ik ook niet, tot een tijdje geleden en ik ben op onderzoek uitgegaan. Amylopectine is een zetmeel dat de bloedsuikerspiegel en het insulinegehalte in het lichaam flink de hoogte in kan stuwen, met een flinke toename van triglyceriden en cholesterol tot gevolg. Dit leidt vervolgens weer tot vetophoping.
De vertakte glucoseketens van amylopectine komen in alle soorten en maten voor in onze voedselvoorziening en vormen het hoofdbestanddeel van zetmeelproducten, waaronder rijst, brood en aardappelen, maar ook alle producten waarin deze zijn verwerkt. Door de opbouw van deze glucoseketens hebben ze een hoge glycemische index en vormen ze mijns inziens een serieuze risicofactor voor onze gezondheid.
Wat is amylopectine?
De officiële definitie van amylopectine is: “Een chemische stof uit de groep van de meervoudige suikers. Het is een van de twee plantaardige polymeren aanwezig in reguliere zetmeelgranules.” (Wikipedia)
Eenvoudiger gezegd is amylopectine een type koolhydraat dat wordt aangetroffen in zetmeel dat we vrijwel dagelijks consumeren. Dit zetmeel is opgebouwd uit twee verschillende polysachariden (meervoudige koolhydraten): amylose en amylopectine.
Amylose en amylopectine
Om te kunnen begrijpen waarom amylopectine de bloedsuiker zo enorm omhoog jaagt, is het belangrijk een beeld te hebben van hoe het is opgebouwd.
Amylose en amylopectine zijn twee zogenaamde plantaardige polymeren (poly is veel en meros is deel). Amylose bestaat uit lange, lineaire ketens van glucose-eenheden, terwijl amylopectine sterk vertakt is. In feite is het samengesteld uit tussen de 2000 en 200.000 glucose-eenheden en elke binnenketen omvat 20-24 subeenheden glucose.1
Amylopectine wordt ook als onoplosbaar beschouwd, wat betekent dat het niet in water oplost. Hierdoor maken fabrikanten er gretig gebruik van als goedkoop bindmiddel in sauzen en geleien en kunnen er dure gommen mee worden vervangen. Let maar eens op de ingrediëntenlijstjes bij het boodschappen doen. Zit er geleermiddel in? Dan kun je er vaak donder op zeggen dat er amylopectine in zit verwerkt.
De manier waarop beide polymeren worden afgebroken en verteerd is echter verschillend. Amylopectine wordt namelijk aanzienlijk makkelijker en sneller afgebroken dan amylose. Je zou dan aannemen dat dit een goede zaak is: lichtverteerbaar is goed, zou je zeggen.
Hoe het werkt: amylopectine is door de vele vertakkingen in de moleculaire opbouw, zeer snel afbreekbaar door verteringsenzymen. Deze kunnen het molecuul op talloze punten tegelijkertijd afbreken. Aangezien amylose lineair is opgebouwd, kunnen verteringsenzymen deze moleculen langzamer afbreken en zal de bloedsuikerspiegel dus niet zo sterk stijgen.
Bij de afbraak van koolhydraten leidt dit echter in de regel tot een piek in de bloedsuikerspiegel en dus tot hoge insuline- en cholesterolspiegels, die op hun beurt op termijn weer lovehandles veroorzaken.
Om die reden is het aan te raden om voedingsproducten met een hoog amylopectinegehalte te vermijden en in plaats daarvan te focussen op het selecteren van zetmelen met een hogere amyloseverhouding.
Invloed op de gezondheid
Dat voedingsfabrikanten niet het beste met onze gezondheid voor hebben, mag tegenwoordig wel duidelijk zijn. De producten in de supermarkt hebben in feite niet veel meer met voeding te maken. Eigenlijk zou je bij alle producten met een verpakking jezelf moeten afvragen of die überhaupt wel in een menselijk voedingspatroon thuishoren.
De vier belangrijkste effecten van amylopectine op onze gezondheid zijn:
1 De bloedsuiker vliegt omhoog (en dus insuline)
Voedingsmiddelen met een hoge hoeveelheid amylopectine hebben ook een hoge glycemische index. Aangezien insuline het hormoon is dat zorgt voor energietransport naar onze cellen en de bloedsuikerspiegel stabiliseert, zal de alvleesklier flink aan de slag moeten wanneer je bijvoorbeeld tarwebrood, witte rijst of aardappels eet.
Wanneer je dagelijks en voor langere tijd brood eet, snoep zoals winegums, witte rijst, pasta di papa en andere meelproducten, dan ben je ervan verzekerd dat dit op termijn ten koste gaat van de gezondheid. Met constante aanmaak van insuline zullen de celreceptoren ongevoeliger raken en ontstaat insulineresistentie, het voorstadium van diabetes type 2. Pik je de signalen hiervan niet op, dan krijg je vanzelf diabetes, waarbij de alvleesklier de productie van insuline staakt. Dat wordt spuiten geblazen!
2 Verhoogt cholesterol
Het eten van producten met een hoge glycemische index heeft niet alleen een negatieve invloed op de bloedsuikerspiegel, maar ook op het cholesterolgehalte in het bloed. Onderzoek laat zien dat voeding met een hoge glycemische index de bloedwaarden van triglyceriden en de gezonde HDL-cholesterolwaarden kan verlagen.2
Ook zijn er studies die laten zien dat een hoog-glycemisch dieet vaak kan worden geassocieerd met een verstoorde cholesterolproductie en -opname.3
3 Ontstekingen
Een hoge bloedsuikerspiegel is onlosmakelijk verbonden met ontsteking. 4,5,6 Hart- en vaatziekten vinden hun voornaamste oorsprong in de kleine micro-ontstekinkjes in de bloedvaten.
Het gevaar van deze ontstekingen is dat ze vaak maar klein zijn en niet direct merkbaar. Aangezien ze in aantal groot zijn, hebben veel mensen vaak onverklaarbare klachtjes en hebben ze een verminderde weerstand tegen ziekte. Mensen die dagelijks veel amylopectinerijke producten eten, zoals tarwebrood, rijst en aardappels zijn vaak lopende ontstekingen, zonder dat ze er erg in hebben.
4 Verhoogt buikvet
Hoewel suiker vaak de schuld krijgt van een dikke taille met een zwemband, levert zetmeel hier ook een belangrijke bijdrage aan. Een hoge insulinespiegel leidt tot een toename van visceraal vet. Visceraal vet is het vet dat zich ophoopt rond de buikorganen.
Insuline speelt een belangrijke rol bij de opslag en het metabolisme van vet. Het blokkeert de afbraak van vet en verhoogt de opname van triglyceriden uit het bloed in de vetcellen.7 Wanneer er sprake is van hoge niveaus van circulerende insuline kan dit insulineresistentie veroorzaken en een toename van vetopslag.
Voeding met amylopectine
Hoewel alle zetmeelproducten wel wat amylopectine bevatten, is het vooral belangrijk te inventariseren welke producten veel en welke weinig amylopectine bevatten. Voorbeelden van voeding met veel amylopectine zijn:
- kortkorrelige witte rijst
- tarwebrood
- havermout
- aardappelen
- popcorn
- ontbijtgranen
- rijstwafels
Door voor alternatieven te kiezen met verhoudingsgewijs meer amylose in plaats van amylopectine, kun je de negatieve effecten verminderen. Voorbeelden hiervan zijn:
- quinoa
- langkorrelige rijst
- haver
- zoete aardappelen
- bananen
- volkoren producten
- gerst
- rogge
- bonen
- peulvruchten
Conclusie
In ons westerse dieet waarbij fabrieksvoeding een groot deel uitmaakt van ons dagelijkse voedingspatroon, zijn zetmeelrijke producten goed vertegenwoordigd. Bij de gemiddelde Nederlander ligt er dagelijks wel tarwebrood, witte rijst, pasta of aardappels op het bord.
De invloed van deze voedingsmiddelen op onze gezondheid liegt er niet om. Gezondheidsproblematiek als een instabiele bloedsuikerspiegel, verhoogde insuline en cholesterolklachten zijn alom. Hoewel je niet direct gezondheidsklachten hoeft te signaleren, heeft de zetmeelverbinding amylopectine een enorme invloed op de genoemde klachten.
De veelgehoorde klacht van een ‘zwembandje’ of ‘lovehandles’ is in veel gevallen dan ook een direct gevolg van een teveel aan zetmeel in de dagelijkse voeding. Door de producten van het bovenstaande lijstje te vervangen door de betere alternatieven, kunnen de klachten worden beperkt. Natuurlijk is het niet eenvoudig om de amylopectinerijke producten altijd maar te laten staan. Je mag heus wel af en toe lekker genieten van een broodje of een bord nasi of pasta.
Voor mensen in de risicogroepen, dus degenen met insulineresistentie, diabetes en/of cholesterolklachten, is het toch beter deze producten helemaal te vermijden. Veel voedingsmiddelen met zowel amylose als amylopectine bevatten ook gluten. Als je coeliakie hebt of een gevoeligheid voor gluten hebt, kies dan bij voorkeur alternatieve voedingsmiddelen zoals zoals gierst, quinoa, sorghum of boekweit.
