Om de kwaliteit en samenstelling van cosmetica te kunnen garanderen voor de consument, zijn er diverse cosmeticakeurmerken in het leven geroepen. Deze keurmerken hebben alle een net iets andere invalshoek, maar hebben ook vaak overlappingen. Het ene keurmerk heeft dierenwelzijn hoger in het vaandel staan, bij andere keurmerken is het belangrijker dat de ingrediënten van biologische oorsprong zijn. Daarnaast kan er een onderscheid worden gemaakt tussen internationaal geldende certificeringen en keurmerken die door een bepaalde instantie worden gehandhaafd.
Zoals we als kritische consument weten, is het ook bij keurmerken belangrijk om deze kritisch te beoordelen. Natuurlijk is het goed dat er keurmerken zijn, zodat we tot op zekere hoogte aankunnen van bepaalde kwaliteitsstandaarden. Wel is het zo dat in certificatieland er nog weleens een oogje wordt dichtgeknepen door de controlerende instanties. Zeker met de keuringsinstanties van de EU in Brussel die ook een oogje dichtknijpen voor nota bene weekmakers, zo is dat ongetwijfeld ook het geval bij deze keurmerken. Hoewel het natuurlijk niet beneomd mag worden, kun je sommige keurmerken zelfs (deels) ‘kopen’. Om die reden is het belangrijk om keurmerken voor cosmetica met enige scepsis te beoordelen.
Belangrijkste cosmeticakeurmerken natuurlijke cosmetica
BDIH Keurmerk
Het BDIH-keurmerk is een Duits keurmerk en bestaat sinds 2001. De criteria om dit certificaat te verwerven zijn vooral gericht op het gebruik van natuurlijke grondstoffen, zoals plantaardige oliën, wassen en vetten, kruidenextracten en essentiële oliën. Het keurmerk staat voor natuurlijke, diervriendelijke cosmetica, met eerlijke handel als deelaspect. Manipulatie en/of modificatie van ingrediënten door intensieve behandeling met chemische processen wordt afgewezen.
De richtlijnen voor de BDIH-certificatie:
- De grondstoffen moeten van plantaardige oorsprong zijn en zoveel mogelijk uit de gecontroleerde biologische landbouw.
- Testen op dieren is verboden, zowel voor de productie, de ontwikkeling en het testen van de eindproducten.
- Het is niet toegestaan om van dode dieren afkomstige grondstoffen te gebruiken, zoals nertsenolie, vetten van marmotten en andere dierlijke vetten, zoals dierlijk collageen.
- Uitsluitend bestanddelen van natuurlijke materialen zoals vetten, oliën, wassen, lecithinen, lanoline, suikers en eiwitten mogen worden gebruikt, waarbij het chemische verwerkingsproces gelimiteerd en duidelijk is omschreven.
- Het gebruik van synthetische kleurstoffen, synthetische geurstoffen, siliconen, paraffine en aardolieproducten wordt afgewezen.
- Natuurcosmetica mag alleen biologische genoemd worden, wanneer minstens 95% van het totaal aan ingrediënten van biologische oorsprong is.
Het naleven van de criteria wordt door een onafhankelijk bureau gecontroleerd. Website van BDIH.
COSMOS Organic (Charte Cosmebio)
COSMOS is een overkoepelend keuringsorgaan dat de Europese standaard voor natuurcosmetica handhaaft en waarbij een aantal grote cosmeticakeurmerken zijn aangesloten: BDIH (Duitsland), Ecocert en Charte Cosmebio (Frankrijk), ICEA (Italië) en Soil Association (Groot-Brittannië). Voorlopig is het logo opgebouwd uit het oorspronkelijke keurmerk, met de tekst COSMOS Organic daaronder. In Nederland komen twee varianten van COSMOS Organic voor: Charte Cosmebio en Ecocert. Daarnaast is er ook nog COSMOS Natural, die in combinatie met het BDIH keurmerk voorkomt in Nederland.
Welke eisen stelt het keurmerk?
Om het COSMOS-keurmerk te mogen dragen moet 95% van de plantaardige (en eventuele dierlijke) ingrediënten van biologische oorsprong zijn. Het label hanteert strenge normen voor de biologische afbreekbaarheid van de ingrediënten en de giftigheid ervan voor het milieu. Het gebruik van nanodeeltjes in de producten is strikt verboden.
Bovendien moet de fabrikant over een milieuplan beschikken voor energie- en watergebruik en afvalbeheer. Daarnaast zijn er strenge eisen op het gebied van verpakkingen. Als er palmvet gebruikt wordt, moet dat duurzaam geproduceerd zijn. Vreemd genoeg is geen expliciet verbod op microplastics, maar er zijn wel eisen voor welke synthetische ingrediënten (maximaal 2%) zijn toegestaan als bestanddelen. Er mogen geen ingrediënten van dode dieren in de producten worden verwerkt.
De controle wordt uitgevoerd door geaccrediteerde partijen.
Ecocert
Ecocert is een Frans keurmerk en valt onder de de Europese COSMOS-standaard voor natuurcosmetica, waarbij verschillende cosmeticakeurmerken zijn aangesloten: BDIH (Duitsland), Charte Cosmebio (Frankrijk), ICEA (Italië) en Soil Association (Groot-Brittannië). In Nederland komen twee varianten van COSMOS Organic voor: Charte Cosmebio en Ecocert. Daarnaast is er ook COSMOS Natural, dat in Nederland voorkomt in combinatie met het BDIH keurmerk.
Welke eisen stelt het Ecocert-keurmerk?
Om het Ecocert label te mogen dragen moet 95% van de plantaardige ingrediënten in de cosmeticaproducten van biologische oorsprong zijn. Bovendien moet de fabrikant beschikken over een bedrijfsmilieuplan. Ook de verpakkingen en de afbreekbaarheid van ingrediënten moeten voldoen aan strenge eisen. Ecocert heeft bovendien een ‘zwarte lijst’ van ingrediënten, waaronder microplastics en ook worden er eisen gesteld indien er gebruik wordt gemaakt van palmvet.
Demeter keurmerk
Demeter is het keurmerk van de biologisch-dynamische landbouw. Cosmeticaproducten mogen het Demeter-keurmerk voeren als ze voor minstens twee derde Demeter ingrediënten bevatten (water niet meegerekend). De overige ingrediënten moeten voldoen aan bepaalde eisen. Ingrediënten die bijvoorbeeld niet mogen worden gebruikt zijn minerale oliën, microplastics en ingrediënten die afkomstig zijn van dode dieren. Daarnaast mogen er ook geen gentech bestanddelen en nanodeeltjes worden gebruikt.
De plantaardige bestanddelen moeten waar mogelijk van Demeter-kwaliteit zijn. De verpakkingen moeten waar mogelijk recyclebaar of composteerbaar zijn.
Europees Ecolabel cosmeticakeurmerken
Het Ecolabel is het milieukeurmerk van de Europese Unie en richt zich vooral op de milieuvriendelijkheid en hoe de fabrikant uitvoering geeft aan de productiemethodes. De invloed op gezondheid speelt dus bij dit keurmerk een ondergeschikte rol. Dit is dus een goed voorbeeld van de eenzijdigheid en het belang dat er meerdere cosmeticakeurmerken zijn.
Welke eisen stelt het Europees Ecolabel ?
Cosmeticaproducten met het Europees Ecolabel veroorzaken minder milieuvervuiling. Ze bevatten minder schadelijke ingrediënten, zoals zogeheten polycyclische muskusverbindingen, microplastics, EDTA en alkylphenolethoxylaten.
Ook de verpakkingsmaterialen moeten voldoen aan milieuvriendelijke eisen. Zo mag er geen overbodig verpakkingsmateriaal worden gebruikt en moeten de plastic verpakkingen recyclebaar zijn. Er gelden geen eisen voor dierproeven maar dat hoeft ook niet want dierproeven op cosmetica en verzorgende producten zijn vanaf 2013 verboden.
De Stichting Milieukeur beheert het Europees Ecolabel in Nederland, ondanks dat het een keurmerk van de EU is. Het is een betrouwbaar keurmerk, want er vindt onafhankelijke controle plaats. Kijk voor meer informatie op www.europeesecolabel.nl en www.smk.nl.
Fairtrade cosmetica
Het Fairtrade cosmeticakeurmerk komt voor op cosmeticaproducten die fairtrade-ingrediënten bevatten zoals cacao, katoen, rietsuiker of sesamolie. Denk dan aan producten als olijfoliezeep, wattenstaafjes, douchegel en verzorgende crèmes. Bij dit keurmerk ligt de nadruk op eerlijke en maatschappelijke handel en maatstaven.
Fairtrade-producten zijn onderworpen aan internationale standaarden, waarmee prijsgaranties voor de producenten zijn vastgesteld. Alle ingrediënten die Fairtrade kúnnen zijn in het product, moeten ook Fairtrade gecertificeerd zijn. Voor waterige producten als shampoo en douchegel moet het gehalte aan Faitrade-ingrediënten minstens 2% zijn, voor vettige producten als bodylotion minstens 5%.
Behalve de eerlijke handel zijn er voor Fairtrade-producten ook eisen op het gebied van milieubelasting. Er is een lijst van gevaarlijke bestrijdingsmiddelen die producenten niet mogen gebruiken en producenten moeten kunnen laten zien dat ze het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen minimaliseren.
De rest van de ingrediënten hoeven niet te voldoen aan de regels omtrent milieu of gezondheid, het gebruik van synthetische ingrediënten of microplastics. Ook in de productiemethoden is de leverancier vrij, waarmee het Fairtrade-keurmerk onder de streep dus weinigzeggend is als het aankomt op gezondheid en milieubelasting. Wel moet de verpakking waar mogelijk van gerecycled materiaal zijn. De controle wordt uitgevoerd door een geaccrediteerde partij.
Website van Fairtrade Nederland.
ICADA Natural
ICADA Natural is een Duits label voor biologische en natuurlijke cosmetica. Het keurmerk staat garant voor de biologische herkomst van de plantaardige ingrediënten. Bovendien is het voor de fabrikant verboden om bepaalde ingrediënten te gebruiken en bepaalde productiemethodes te hanteren. Er mogen ook geen ingrediënten worden gebruikt die afkomstig zijn van dode dieren. Het keurmerk stimuleert de leverancier op verpakkingen te gebruiken die recyclebaar zijn, maar dit is geen verplichting. Controle vindt plaats door een onafhankelijke partij.
Natural Cosmetics Standard cosmeticakeurmerken
Het Natural Cosmetics Standard is een van de cosmeticakeurmerken die je kan aantreffen op natuurcosmetica. Het zijn met name de productietechnieken en ingrediënten die aan bepaalde standaarden moeten voldoen om het label te mogen dragen.
Binnen de maatstaven zijn bepaalde milieubelastende ingrediënten en productietechnieken verboden. Ingrediënten hoeven niet biologisch te zijn, maar het mag wel en dan staan ze vermeld bij het label. Ingrediënten van dode gewervelde dieren zijn niet toegestaan.
Voor de verpakkingen zijn strenge eisen: alleen bepaalde drijfgassen mogen worden gebruikt en al het verpakkingsmateriaal moet recyclebaar zijn. Gebruikt palmvet moet het een RSPO-certificaat hebben. Het gebruik van microplastics is verboden, maar dat is ook logisch aangezien er alleen natuurlijke ingredienten mogen worden gebruikt.
Voor de Natural Cosmetics Standard zijn omgevingsfactoren, zoals milieueisen voor de productie, energie- en watergebruik en afvalproductie van ondergeschikt belang.
Nordic Ecolabel
Nordic Ecolabel is een Scandinavisch milieukeurmerk. Het is te vinden cosmeticaproducten, zoals shampoo, zeep, make-up en zonnebrand die geen schadelijke stoffen bevatten, niet giftig zijn voor waterorganismen en net zo goed presteren als vergelijkbare producten.
De producten met dit cosmeticakeurmerk moeten vrij zijn van carcinogene en hormoonhuishouding verstorende stoffen. Van plantaardige ingrediënten, zoals palmvet, moet worden aangegeven in hoeverre dit duurzaam is geproduceerd (met een keurmerk). Microplastics zijn verboden en de verpakkingsmaterialen moeten zo veel mogelijk duurzaam en recyclebaar zijn.
NaTrue cosmeticakeurmerken
NaTrue maakt 3 verschillende gradaties binnen het keurmerk, die onderling variëren met een verschillend percentage biologische grondstoffen: van 0 tot 95% van de natuurlijke ingrediënten. Hoe je deze gradaties onderling onderscheidt is onduidelijk, want voor de drie productgroepen binnen het label is het logo hetzelfde. De drie groepen zijn:
- natuurcosmetica: ingrediënten zijn natuurlijk en zo min mogelijk bewerkt.
- natuurcosmetica met biologisch aandeel: minstens 70 procent van de natuurlijke ingrediënten heeft een biologische herkomst.
- biologische cosmetica: minstens 95 procent van de natuurlijke ingrediënten is biologisch van aard.
Voor alle drie de groepen samen gelden overkoepelende eisen: de producten moeten vrij zijn van synthetische geur- en kleurstoffen, evenals siliconen, microplastics en producten van genetische modificatie. Daarnaast gelden er milieueisen voor de verpakkingen: spuitbussen zijn niet toegestaan en de verpakkingen moeten waar mogelijk geproduceerd zijn van gerecycled materiaal.
Cruelty Free
Cruelty Free is een van de cosmeticakeurmerken waarbij de nadruk ligt op dierenleed. De cosmetica (maar ook schoonmaakmiddelen) die is voorzien van dit keurmerk is gegarandeerd vrij van ingrediënten zijn getest op dieren. Hoewel dierproeven op ingrediënten voor cosmetica sinds 2013 in de EU verboden zijn, mag dat met schoonmaakmiddelen nog wel.
Cruelty Free stelt verder geen eisen aan milieu en gezondheid. Cruelty Free is een internationaal keurmerk en wordt door onafhankelijke instanties gecontroleerd.
Vegan keurmerk
Het Vegan-keurmerk staat garant voor cosmetica die volledig vrij is van dierlijke producten, zoals bijvoorbeeld wolvet, bijenwas, geitenmelk en lactose. De eigenaar van dit keurmerk is The Vegan Society. De controlerende instantie in Nederland is de Nederlandse Vereniging van Veganisten de eigenaar én de controleur die Vegan-keurmerk toekent. Er is dus matige, want geen onafhankelijke, controle.
Het Vegan-keurmerk is dus een goed voorbeeld dat in sommige gevallen een keurmerk dus een wassen neus is. Vervelend maar waar: bij het Vegan-keurmerk keurt de slager zijn eigen vlees…
