Eczeem is een veel voorkomende huidaandoening die huidontsteking, jeuk, schilferende uitslag, een branderig gevoel, droogheid en korstvorming vormt. Deze huidklachten moeten echter niet worden verward met klachten van psoriasis, een huidaandoening die ook droogheid en korstvorming veroorzaakt. Eczeem kan een chronische aandoening worden die regelmatig opleeft door triggers zoals voeding, omgevingsfactoren of stress.
Het goede nieuws is dat je met de juiste voedings- en leefstijlkeuzes de klachten aanzienlijk kunt verminderen of in sommige gevallen zelfs verhelpen. In dit artikel leg ik je uit wat eczeem precies is, wat de belangrijkste oorzaken en symptomen zijn, maar nog belangrijker, welke natuurlijke behandelingen er zijn om de klachten te verminderen.
Wat is eczeem?
Eczeem is de verzamelnaam voor een groep huidaandoeningen waarvan veel mensen van tijd tot tijd last van hebben. Sommigen hebben er chronisch last van, anderen slechts sporadisch in de vorm van oplevingen. De klachten worden gekenmerkt door jeukende en ontstoken huid met uitslag. De huidziekte kan zich ontwikkelen tijdens de kindertijd, adolescentie maar ook op een volwassen leeftijd.
Het woord eczeem is afgeleid van het Griekse woord “ekzein” dat ‘uitkoken’ betekent. Het Griekse woord ‘ek’ betekent ‘uit’ en het Griekse woord ‘zema’ betekent ‘koken’. Kortweg betekent het dat het lichaam de zaak uitkookt om ziekte te bestrijden, net zoals koorts dat doet. Bij eczeem worden de klachten vaak veroorzaakt door chronische ontstekingen die de huidcellen aantasten en littekens veroorzaken.
Eczeemsoorten
- Jeuk
- Droge huid
- Branderig gevoel
- Gevoelige huid
- Rode of verkleurde huid
- Huidontsteking
- Ruwe, schilferige of leerachtige huid
- Zwelling
- Vochtvorming
- Korstvorming
Zoals gezegd is eczeem de verzamelnaam voor een aantal varianten, waaronder:
Contactdermatitis: van contactdermatitis is sprake bij een acute ontsteking van de huid, veroorzaakt door irritantia of allergenen. Het voornaamste symptoom is jeuk. Op de huid kunnen blaren en zweren ontstaan, vaak op of bij de handen, maar het komt voor op andere huidoppervlakken.
Atopische dermatitis: bij atopische dermatitis gaat de huid bij opvlammingen erg jeuken en vocht afscheiden, waarna zich korstjes vormen.
Seborroïsche dermatitis: seborroïsch eczeem wordt getypeerd door geelachtige schilfers op de hoofdhuid of in het gezicht en is vaak de oorzaak van hoofdroos. Overigens kunnen ook andere gebieden op het lichaam worden getroffen.
Hypostatisch eczeem: In weefsels waarin zich veel vocht (oedeem) ophoopt, kan de huid vurig rood worden en gaan glanzen. Soms kunnen zich ook blaren vormen.
Dyshidrotische dermatitis: Dyshidrotisch eczeem, ook wel acrovesiculeus eczeem genoemd, is soort op de handen, soms aan de voeten waarbij talloze kleine blaasjes ontstaan op basis van spongiose.
Nummulair eczeem: nummulair eczeem is een chronische vorm van eczeem, gekenmerkt door muntvormige (= nummulair) rood-schilferende plekken op het lichaam. De aandoening komt vooral voor op volwassen leeftijd.
Symptomen van eczeem
De voornaamste eczeemsymptomen kunnen in verschillende combinaties en in verschillende gradaties voorkomen. Veruit de meest voorkomende klacht is jeuk en een branderig gevoel. Aangezien sommige symptomen op die van psoriasis lijken, is het verstandig een huisarts of dermatoloog een diagnose te laten stellen om de klachten te bestrijden met een gerichte en effectieve aanpak.
- Jeuk
- Droge huid
- Branderig gevoel
- Gevoelige huid
- Rode of verkleurde huid
- Huidontsteking
- Ruwe, schilferige of leerachtige huid
- Zwelling
- Vochtvorming
- Korstvorming
Oorzaken
De voornaamste oorzaken van de opleving van de klachten is een immuunsysteem dat te heftig reageert en (micro)ontstekingen. Veel mensen met eczeem hebben bovendien zeer snel last van allergische klachten waardoor heel snel ontstekingen ontstaan. Denk dan aan klachten als allergieën, hooikoorts of astma. Zeker als je de ernst van de klachten wilt verminderen is het belangrijk in kaart te brengen wat de oorzaken en triggers voor jouw persoonlijke situatie kunnen zijn.
Voedselgevoeligheden
Bepaalde voedingsmiddelen kunnen een immuunreactie en dus eczeemklachten veroorzaken. De meest voorkomende voedselgevoeligheden zijn gluten, zuivelproducten, maïs, eieren, soja, noten, chocolade en suiker, maar er kan ook sprake zijn van minder vaak voorkomende persoonlijke gevoeligheden.
Hormonale niveaus
Hormonale veranderingen en hormonale disbalans kunnen ook leiden tot ontstekingen en opflakkeringen. Steeds meer mensen hebben last van hormonale klachten door een ongezond voedingspatroon en blootstelling aan xeno-oestrogenen. Sommige vrouwen merken eczeem op voor of tijdens hun menstruatiecyclus.
Microbiële overgroei
Bacteriën zoals E Coli, Candida en andere gisten, kunnen de eczeemklachten verergeren. Om die reden speelt een gezonde darmflora een belangrijke rol om je gevoeligheid voor eczeemklachten te verminderen.
Synthetische irriterende stoffen
Synthetische irriterende stoffen kunnen vooral bij kleine kinderen vaak leiden tot ontstekingen en eczeemachtige reacties. Vaak zijn deze oorzaken zo eenvoudig dat ze over het hoofd worden gezien. Denk aan conventionele zeep, lotion, badschuim of shampoo en wasmiddelen. Ook bepaalde (synthetische) kledingmaterialen en medicatie kunnen een rol spelen bij de opleving van eczeemklachten.
Omgevingsfactoren
Omgevingsallergenen zijn een voorname veroorzaker van eczeemsymptomen, zeker wanneer er sprake is van een verstoorde darmflora. Het immuunsysteem reageert acuut op de allergenen zoals schimmels, seizoenspollen, huisdieren, huisstofmijt en roos.
Verband eczeem, immuniteit en darm
De eerste stap bij de natuurlijke behandeling is het helen van de darm. Aangezien veel mensen met eczeem last hebben van een leaky gut (lekkende darmsyndroom), is het belangrijk het spijsverteringskanaal te verzorgen. Wanneer de darmwand een verhoogde doorlaatbaarheid heeft, komen toxinen terecht in de bloedbaan en veroorzaken een ontstekingsreactie. Allergieën en nare reacties volgen, samen met de huidklachten.
Een van de beste manieren om de darm te herstellen en de doorlaatbaarheid te verminderen is te starten met een biologisch dieet, rijk aan groenten, vezels en vers geperste sapjes. Gooi bewerkt voedsel en vooral voedingsmiddelen met gluten, zuivel, vlees en suiker weg. Gefermenteerde levensmiddelen zijn ook een uitstekende keuze, zoals probiotica die wordt gevonden in kefir. Bouillon uit botten bevat veel collageen en helpt ook bij het genezen van de darm. Zorg wel dat de bron van organische grasgevoerde koeien komt.
Het aminozuur L-glutamine, een prebioticum, is uitzonderlijk belangrijk voor versterking van de darmwand en het stimuleren van het immuunsysteem. Het vermindert ook allergieën en verbetert de opname van voedingsstoffen. Vlas, bernagie, hennep en pompoenpittenolie leveren essentiële vetzuren die essentieel zijn voor het verlagen van inflammatoire respons. Bovendien zijn teunisbloem- en zonnebloemzaadoliën eersteklas bronnen van gamma-linoleenzuur (GLA), dat een grote rol speelt in de gezondheid van de huid. En vergeet chiazaden niet- een andere uitstekende bron van omega-3 vetten. Met deze voedingsmiddelen kan de darmwand herstellen en de eczeem reactie verminderen.
Natuurlijke behandelingen eczeem
Wanneer er sprake is van eczeem, zal de arts in eerste instantie waarschijnlijk aanraden om omgevingsfactoren en irriterende stoffen te vermijden die de klachten mogelijk kunnen veroorzaken. Daarnaast zal de dokter adviseren om de getroffen gebieden van de huid voldoende gehydrateerd te houden. In de reguliere zorg ligt de nadruk op het onderdrukken van symptomen, maar daarnaast is het natuurlijk even belangrijk om de oorzaken aan te pakken, die meestal liggen in een overreactief immuunsysteem, waardoor een verhoogde gevoeligheid ontstaat.
Wanneer je voor behandeling bij een dermatoloog terecht komt, is het een kwestie van geluk hebben. Staat deze conventioneel opgeleide arts open voor complementaire benaderingen naast de conventionele methoden? Mocht de arts hier niet voor open staan, dan kan je met de onderstaande maatregelen in ieder geval op een verantwoorde manier een aantal stappen zelf ondernemen.
Om eczeem onder controle te kunnen houden is het belangrijk om de triggers en hoofdoorzaken in kaart te brengen. Hierbij is het vooral belangrijk om voedings- en levensstijlfactoren onder de loep te nemen.
Vermijden voeding die ontstekingen bevordert
Eczeem is een ontstekingsaandoening. Het is dus niet bijster vreemd dat het belangrijk is om ontstekingsbevorderende voeding te vermijden. Vermijd alle geraffineerde suiker, witmeelproducten, geraffineerde oliën, vleeswaren en zuivelproducten, kunstmatige ingrediënten, gluten, frisdrank en sapjes, junkfood en andere sterk bewerkte voedingsmiddelen. Deze voedingsmiddelen bevorderen ontstekingen in het lichaam en ondermijnen bovendien de darmfunctie zoals we later zullen zien.
Eet in plaats daarvan ontstekingsremmende voeding, zoals groenten, verse kruiden, specerijen, fruit met een lage glycemische index, gezonde vetten en schone dierlijke eiwitten van rundvlees uit de wei, scharrelkippen en eieren en wilde vis.
Vermijd histaminerijke voeding
Histamines zijn belangrijke boodschappermoleculen van het immuunsysteem. Ze zijn betrokken bij het reguleren van ontstekingsreacties, maar ook bij het spijsverteringssysteem, waarbij ze onder andere de zoutzuursecretie reguleren.
Histamine wordt echter een probleem wanneer we deze histamine niet goed kunnen metaboliseren. En dat is een probleem bij veel mensen met eczeem. Om die reden is het belangrijk om histaminerijke voeding te vermijden. Voorbeelden van histaminerijke voeding zijn:
- Rode wijn: is de bom van de histamine. De alcohol maakt de histamine vrij in het lichaam
- Zuivel: belegen en oude kazen, schimmelkazen, blauwaderkazen, zure room/crème fraîche, kwark, yoghurt;
- Vlees: varkensvlees, lamsvlees, wild;
- Vis: makreel, tonijn, kabeljauw, haring, sardines, schaal- en schelpdieren (dus ook kroepoek);
- Groente: tomaten, spinazie, bietjes, champignons;
- Fruit: avocado, grapefruit;
- Kruiden: vanille, kaneel, kruidnagel, komijn, koriander, kervel, gember, nootmuskaat;
- Gefermenteerde voeding (kimchi, zuurkool, komboecha, kefir, augurken);
- Marmite, miso, sojasaus;
- Gedroogd fruit (rozijnen, pruimen, dadels, vijgen);
- Alle voedingsmiddelen of supplementen die gist bevatten (zuurdesembrood, voedingsgist, etc.);
- Bottenbouillon;
- Verwerkt of gezouten vlees (gedroogd vlees, zoals worst, rauwe ham, salami en cervelaatworst);
- Ingeblikt voedsel;
- Chilipoeder, kaneel en kruidnagels.
Naast deze voeding is het ook belangrijk om een aantal andere voedingsstoffen in de gaten te houden. De onderstaande stoffen zijn niet rijk aan histamine, maar maken deze vrij in het lichaam, waardoor ze in hoge mate kunnen.
- Alcohol (vooral in rode wijn)
- Bananen, aardbei, ananas, druiven, kiwi;
- Chocola en cacao;
- Citrusvruchten;
- Eiwitten;
- Zuivel;
- Noten en zaden;
- Varkensvlees;
- Schaal- en schelpdieren;
- Verse spinazie, rode biet, tomaat;
- Tarwekiemen;
- Kunstmatige toevoegingen, zoals smaakversterkers
Verminder stress en verbeter de slaap
Stress, slechte slaap, angst en andere psychologische factoren kunnen bijdragen aan eczeemaanvallen en deze uitlokken. Om stress te verminderen is het belangrijk een goede balans te hgandhaven tussen inspanning en ontspanning. Ga lekker wandelen in de natuur, lees een boek, mediteer en las verplichte me-time in.
Onze slaap hebben we hard nodig om te herstellen van alles wat we overdag te verwerken hebben gekregen. Dit geldt natuurlijk zowel geestelijk als lichamelijk. Om voldoende kwalitatieve slaap te krijgen is het vooral belangrijk om regelmaat te hebben. Ga dagelijks rond dezelfde tijd naar bed, zorg dat je voor het slapengaan een vast routine hebt om lekker tot rust te komen door bijvoorbeeld te mediteren of wat stretchoefeningen te doen.
Vermijd blauwe schermen – dus telefoon, tablet, tv en computer – tot een uur voor het slapengaan. Slaap bij voorkeur in een goed geventileerde, koele slaapkamer.
Vermijd schimmels en allergenen
Schimmels en allergenen is in feite het belangrijkste onderdeel om eczeem effectief te kunnen bestrijden. Het immuunsysteem reaageert overactief en aangezien het immuunsysteem voor het grootste deel in de darm huist, is een gezonde darmflora van opperst belang om de symptomen te kunnen bestrijden.
Niet alleen moet je denken aan schimmels in je leefomgeving, ook van binnen. Candida is bijvoorbeeld een belangrijke verstoorder van je microbioom, die zich voedt met suiker en witmeelproducten. Zorg dus dat je de eerder genoemde voedingsmiddelen vermijdt. Een goed geventileerde woonomgeving is enorm belangrijk om schimmels in matrassen, banken en ook kleding te voorkomen.
Vermijd bij voorkeur zo veel mogelijk van deze allergenen: conventionele schoonmaak-, lichaams- en schoonheidsproducten en wasmiddelen die chemicaliën bevatten en tot een allergische reactie kunnen leiden. Kies in plaats daarvan biologische, natuurlijke en zelfgemaakte alternatieven.
Plaatselijke verlichting van eczeemklachten
Om de intense jeuk van eczeem te verminderen zijn er verschillende lokale behandelingen:
- Kokosolie – kokosolie heeft een antibacteriële en antischimmel werking en voorkomt besmetting in open wonden.
- Haverbloem en gladde ieppoeder – Gebruik in warme baden om de huid te beschermen.
- Magnesiumchloride spray – lokaal toegepast om de ontsteking te verminderen.
- Zonnebloemolie – Anti-ontstekingswerking. Dient tevens als uitstekende vochtbarrière.
- Zeezout – Toevoegen aan warme baden. Geeft verlichting van ontsteking en pijn.
Onthoud altijd dat eczeem afkomstig is uit de darm en dat de darm beschadigd kan raken door bepaalde voedingsmiddelen. Ook kunnen hormoonverstorende stoffen uit schoonmaakmiddelen en antibacteriële zeep, synthetische ingrediënten uit cosmetica en make-up de darmfunctie verstoren en huidklachten veroorzaken.
Bekijk alle artikelen over huidaandoeningen
