Een hormonale disbalans kan onze gezondheid, gemoedstoestand en levenskwaliteit flink beïnvloeden. Onze hormonen zijn signaalstoffen in ons lichaam. Ze reguleren je stemming, energie, gewicht, lichaamstemperatuur en vele andere aspecten met betrekking tot onze gezondheid.
Bij een hormonale disbalans kunnen talloze lichaamsfuncties totaal ontregeld raken. Vage klachtjes, maar ook levensbedreigende gezondheidsklachten kunnen uiteindelijk het gevolg zijn.
Hoe herken je een hormonale disbalans en welke symptomen duiden op een tekort of teveel van welk hormoon? Dat leg ik je hieronder uit.
Wat is een hormonale disbalans?
Van een hormonale disbalans is sprake als afwijkende hormoonspiegels gezondheidsklachten veroorzaken door een verkeerde leefstijl en/of voedingspatroon. Onze belangrijkste hormonen worden geproduceerd in ons lichaam in de endocriene klieren, zoals de hypothalamus, de pijnappelklier en hypofyse, de schildklier, de bijnieren, onze geslachtsklieren en de alvleesklier.
Hierbij draait het allemaal om de juiste hormoonbalans. Hormoonniveaus moeten in een juiste verhouding tot elkaar worden geproduceerd om efficiënt hun functies te kunnen vervullen. Hormonale onevenwichtigheden kunnen in veel gevallen leiden tot een groot aantal gezondheidsproblemen.
In de reguliere geneeskunde worden afwijkende hormoonniveaus vaak geïsoleerd (op zichzelf) gediagnosticeerd, terwijl het juist gaat om het fascinerende samenspel van de verschillende hormonen. Het reguliere circuit constateert een tekort aan een bepaald hormoon (stel het schildklierhormoon T4) en schrijft vervolgens het medicijn Thyrax voor. Dit is pure symptoombestrijding. Er wordt niet naar de oorzaken gekeken naar de oorzaak van dit hormoontekort. Leefstijl en voeding wordt ook al niet naar gevraagd. Dat zijn juist de belangrijkste oorzaken waardoor een hormonale disbalans kan ontstaan!
Samenvattend kan je stellen dat de reguliere geneeskunde liever symptomen bestrijdt met medicatie dan dat de oorzaken van een hormonale disbalans worden achterhaald en deze worden aangepakt.
Hoe herken je een hormonale disbalans? Testen?
De symptomen van een disbalans in hormonen is afhankelijk van verschillende factoren. Om welke hormonen gaat het? Wat is de interactie van de verschillende hormonen op andere gezondheidskwesties? Je kan het zien als een piano met een hoop toetsen. Het is afhankelijk van welke toetsen je aanraakt en in welke combinatie om een bepaalde klank voort te brengen.
Hieronder bespreek ik enkele van de meest voorkomende hormonale problemen. Misschien herken je bepaalde symptomen, bij jezelf of bij mensen in je naaste omgeving. Sta er echter bij stil dat als je symptomen herkent, er niet direct sprake hoeft te zijn van een disbalans. Wanneer er minstens 4 a 5 symptomen van toepassing zijn, kan dit een indicatie zijn van een hormonale disbalans.
In sommige gevallen kan het raadzaam zijn een bloedtest te doen om de exacte bloedwaarden vast te stellen en een gericht plan van aanpak op te stellen. Ik raad je wel dit te doen onder supervisie van een deskundige/arts. Zelf experimenteren kan de middelen erger maken dan de kwaal.
Schildklierhormoon
Elke cel van je lichaam heeft schildklierhormonen nodig om gezond te kunnen functioneren. Vaak zijn er vele onderliggende problemen met de schildklier, die niet direct worden getest in de standaard bloedonderzoeken uit het lab. Denk bijvoorbeeld aan de TSH-waarde (Thyroid Stimulating Hormone, het hormoon dat door de hypothalamus wordt aangemaakt om de schildklier aan het werk te zetten) een omzettingsprobleem van schildklierhormoon T4 in de actieve vorm schildklierhormoon T3 of de auto-immuunziekte Hashimoto.
Symptomen die je kan ervaren bij een disbalans van de schildklierhormonen:
- Vermoeidheid
- Koude handen en voeten
- Je hebt veel slaap nodig om normaal te kunnen functioneren
- Gewichtstoename
- Moeilijke, onregelmatige stoelgang
- Zwaarmoedigheid en/of een gebrek aan motivatie
- Buitenste deel van de wenkbrauwen is dun
- Dun haar, droge huid en broze nagels
- Mentale traagheid en brainfog
Bloedtest: de reguliere geneeskunde meet in een bloedtest meestal de TSH en T4 (het inactieve schildklierhormoon) om de schildklierfunctie te bepalen. In de functionele geneeskunde is het echter ook van belang andere schildklierwaarden vast te stellen, zoals het actieve schildklierhormoon T3, de Reverse T3 en anti-TPO (waarmee een mogelijke auto-immuunziekte kan worden aangetoond). Deze test van Bloedwaardentest.nl geeft een volledig overzicht van de relevante waarden.
Cortisol
Cortisol is ons stresshormoon. Onze bijnieren scheiden verschillende hormonen af en een daarvan is cortisol. Een bijnierinsufficiëntie treedt op bij een onbalans of bij bijnieruitputting, langdurige stress waarbij de bijnieren de cortisolproductie niet meer kunnen bijbenen.
Wanneer er sprake is van een hormonale disbalans, is de balans tussen cortisol en de tegenhanger melatonine (het slaaphormoon) verstoord. Normaliter dient cortisol om ’s morgens wakker te worden en melatonine om ’s avonds in slaap te vallen.
Bij een disbalans is het volgende aan de hand: wanneer cortisol laag hoort te zijn, is het verhoogd (’s avonds) en wanneer je wakker moet worden, is het laag. Gevolg is dat je ’s avonds niet in slaap kan komen en je ’s morgens je bed niet kan uitkomen en sloten koffie nodig hebt om wakker te worden.
Symptomen die je kan ervaren bij een hormonale disbalans van cortisol:
- Startproblemen in de ochtend, je komt je bed maar moeilijk uit en voelt je moe
- Voortdurende behoefte aan zoetigheid
- Laag libido
- Het typische 4-uur-cup-a-soupmoment, een dikke dip in de loop van de middag
- Inslaapproblemen
- Duizeligheid bij snel opstaan
- Hoofdpijn in de middag
- Chronische ontstekingen
- Zwakke nagels
- Vaak humeurig en een kort lontje
- Lastig om gewicht te verliezen, met name buikvet
Onderzoek: Bij een representatieve cortisoltest neem je speeksel af op meerdere momenten gedurende de dag, waarbij de uitslag een duidelijke indicatie geeft van de cortisollevels op de gemeten tijdstippen.
Hormonale disbalans Oestrogeen
De verhouding van de drie vormen van oestrogeen (oestron (E1), oestradiol (E2), oestriol (E3)) is belangrijk voor zowel vrouwen als mannen. Sommige onderzoeken wijzen erop dat een disbalans van oestrogeen is gekoppeld aan een grotere kans op sterfte bij patiënten met hartziekte en de ontwikkeling van sommige kankersoorten.
Symptomen die je kan ervaren bij een hormonale disbalans van oestrogeen:
- Vaginale droogheid
- Nachtzweten
- Pijn bij geslachtsgemeenschap
- Brainfog
- Terugkerende blaasontstekingen
- Depressie/neerslachtigheid
- Opvliegers
Symptomen bij een teveel aan oestrogeen:
- Opgeblazen gevoel
- Snelle gewichtstoename, vooral vetophoping op bovenbenen en billen
- Gevoelige borsten
- Stemmingswisselingen
- Zware menstruaties
- Angstgevoelens en/of neerslachtigheid
- Migraine
- Afwijkend uitstrijkje
- Slapeloosheid
- Concentratieklachten
- Galblaasproblemen
- Huilerig en emotionele buien
Onderzoek: Een bloedonderzoek van de vrouwelijk hormonen, inclusief isomeren geeft een volledig beeld van of er sprake is van een hormonale disbalans m.b.t. oestrogeen.
Progesteron
Zowel mannen als vrouwen hebben baat bij een gezonde progesteronbalans. Progesteron helpt bij het in evenwicht houden van oestrogeen en de gevolgen van een teveel aan oestrogeen te neutraliseren. Zonder een gezond progesteronniveau, vliegt oestrogeen alle kanten op en kan voor klachten zorgen. Lees hoe je de aanmaak van progesteron kunt stimuleren met voeding. Zeker bij overgangsklachten kun je het gebruik van een bio-identieke progesteroncreme overwegen.
Klachten die je kan ervaren bij een disbalans in progesteron:
- PMS-klachten
- Slapeloosheid
- Doffe huid
- Pijnlijke borsten
- Hardnekkige gewichtstoename
- Cyclische hoofdpijn
- Angstklachten
- Onvruchtbaarheid
Onderzoek: Een bloedonderzoek.
Hormonale disbalans Testosteron
Zowel mannen als vrouwen maken testosteron aan. Vrouwen maken echter slechts zo’n 10% aan van de hoeveelheden die mannen aanmaken. Lage testosteronwaarden kunnen zich uiten in vervelende klachten, die voor mannen en vrouwen uiteenlopen.
Symptomen die vrouwen kunnen ervaren van een teveel aan testosteron:
- Acne
- Polycysteus ovarium syndroom (PCOS)
- Overmatige haargroei op het gezicht en de armen
- Instabiele bloedsuikerspiegel
- Dunner haar
- Onvruchtbaarheid
- Cysten
Wat vrouwen kunnen ervaren met te weinig testosteron:
- Gewichtstoename
- Vermoeidheid
- Laag libido
Wat mannen kunnen ervaren bij een hormonale disbalans:
Mannen produceren geen oestrogeen zoals vrouwen, maar zetten testosteron om in oestrogeen door middel van het enzym aromatase. Overmatige activiteit van dit enzym kan tot een lage testosteron en een hoge oestrogeen leiden. De volgende symptomen zijn dan kenmerkend:
- Erectiestoornissen
- Laag libido
- Gewichtstoename
- Prikkelbaarheid
- Borstvorming (gynaecomastie)
Onderzoek: bloedonderzoek naar de waarden van testosteron en DHEA. Ook kunnen de cholesterolwaarden van belang zijn, aangezien testosteron deels is opgebouwd uit cholesterol.
Insuline
Insuline is het hormoon dat zorgt voor het transport van glucose in het bloed naar de cellen en zorg draagt voor een stabiele bloedsuikerspiegel. Zodra we iets eten, treedt het hormoon insuline op om de suikers in het bloed ofwel op te slaan in de lever als glycogeen, ofwel om de energie naar de cellen te transporteren waar het dient als brandstof.
Insuline wordt aangemaakt in de alvleesklier, specifieker in de Eilandjes van Langerhans. Wanneer de alvleesklier lange tijd veel insuline heeft moeten aanmaken (bijvoorbeeld bij een zeer suikerrijk dieet), ontstaat insulineresistentie, het voorstadium van diabetes type 2. Hierbij is geen sprake van een tekort aan insuline, maar van een ongevoeligheid van de insulinereceptoren.
Klachten die je kan ervaren bij deze hormonale disbalans:
- Voortdurende behoefte aan zoet (zie het blog Het verband tussen eetbuien, insuline en lovehandles
- Afhankelijkheid van koffie
- Licht gevoel in het hoofd wanneer men een maaltijd mist
- Nervositeit en trillingen als je een maaltijd overslaat
- Geagiteerd, kort lontje
- Slecht geheugen
- Verminderd zichtvermogen
- Vermoeidheid na de maaltijd
- Van het ene naar het andere eetmoment leven/voortdurend lekkere trek
- Tailleomtrek gelijk aan of groter dan heupomtrek
- Vaak plassen
- Meer dorst
- Moeite met gewichtsverlies
Onderzoek: Bloedtest van Serum insuline, C-peptide, nuchtere bloedsuiker, en HgbA1c.
Een hormonale disbalans komt nooit alleen. Door de complexiteit van ons lichaam en de enorme onderlinge verwevenheid van de verschillende signaalstoffen, is het een logische beredenering dat wanneer er sprake is van één hormonale disbalans, er vrijwel zeker meer hormonen over de flos zijn.
Zo kan je vol goede moed je schildklierklachten aanpakken, maar als je intussen een stressvol leven leidt, heeft dat uiteraard geen enkele zin. In de meeste gevallen is het belangrijk om een goed totaalbeeld te krijgen van je hormonale gesteldheid, waarbij alle voorname hormonen zoals hierboven besproken de revue passeren.
Door je hormonen de aandacht te geven die ze verdienen kan je veel klachten voorkomen. Vaak zijn kleine vage klachtjes met een eenvoudige ingreep in het voedingspatroon of de leefstijl al te ondervangen.
Heb je echter serieuze klachten, dan adviseer ik je om een grondig bloedonderzoek te laten doen en onder begeleiding van een ervaren arts de hormoonbalans te herstellen.
Bekijk alle artikelen over hormonen
