Hormonen en de huid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en staan met elkaar in wisselwerking. De huid is ons grootste orgaan en wanneer je hierop chemische cosmetica smeert, is dit zeker van invloed je huid. In eerste instantie lijkt de huid beter te worden: de gezonde glans en elesticiciteit nemen toe. Op de lange termijn is dit echter een illusie: de synthetische ingredienten zijn een zware belasting op onze interne organen en dus onze hormoonhuishouding.
De huid en onze inwendige organen staan in voorturende wisselwerking met elkaar en als de hormoonhuishouding niet op orde is, gaat de kwaliteit van de huid achteruit. Hierop gaan we zo direct in. Eerst een stukje achtergrond.
De afgelopen eeuw heeft de mens zijn levensverwachting ongeveer verdubbeld. Dit is een monumentale prestatie, aangezien de gemiddelde levensverwachting relatief constant was gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis. Voeding, de moderne geneeskunde en technologie zijn het meest verantwoordelijk voor deze verandering. In 2007 was de gemiddelde levensverwachting 80,4 jaar voor vrouwen en 75,3 jaar voor mannen.1 Deze kloof kan soms kleiner zijn, maar één ding is duidelijk: vrouwen zijn de ruggengraat in de vergrijzing en de voornaamste doelgroep van de industrie. Anti-aging huidverzorging, geleid door de cosmetische industrie, is een miljardenbusiness die zal voortbestaan zolang men niet tot het inzicht komt dat ze een illusie verkopen.
Met name de levensverwachting van vrouwen is sterk toegenomen door de jaren heen, terwijl de leeftijd waarop de menopauze zich aandient stabiel is gebleven op ongeveer 50 jaar oud. Dit betekent dat steeds meer vrouwen relatief langer leven voorbij hun vruchtbare jaren. Een interessante hypothese kan licht werpen op dat fenomeen: de ‘grootmoederhypothese’. Deze hypothese stelt dat een oudere vrouw die haar kinderen verzorgt, ervoor zorg draagt dat haar kinderen hun maximale evolutionaire potentieel bereiken. Ze zorgt dus dat haar nakomelingen zich goed gedragen, gevoed en veilig zijn, zodat ze lang en gezond kunnen leven. Hoewel een langer leven een groot voordeel lijkt van de 21e eeuw, is er ook veel plaats voor leeftijd gerelateerde veranderingen en ziekte. Veel van deze veranderingen hebben hun weerslag op de huid, waarvan vele met een oorzaak in de hormonen en het gebrek daaraan.
De rol van hormonen
Een van de belangrijkste factoren bij veroudering is het endocriene systeem. Zowel bij mannen als vrouwen produceert en reguleert het endocriene systeem de hormonen. Bij vrouwen is dit proces aanzienlijk gecompliceerder dan bij mannen en dalen de hormoonspiegels, soms drastisch, met de leeftijd. Hormonen zijn de chemische boodschappers die worden geproduceerd in organen zoals de eierstokken, bijnieren en schildklier. Geslachtshormonen, schildklier- en groeihormonen zijn betrokken bij vele functies zoals groei, het immuunsyteem, reproductie en stofwisseling en ook honger en stress. Ondanks de extrinsieke veroudering, waarbij externe factoren een rol spelen, zoals ultraviolette (UV) straling, levensstijl en vervuiling die diepe rimpels en lichtschade veroorzaken, staat intrinsieke huidveroudering onder invloed van de eigen lichaamsprocessen, waaronder de hormonen. Droge huid, fijne rimpels en bleekheid zijn allemaal onderdeel van het natuurlijke proces van huidveroudering. Vele factoren zijn van invloed op de intrinsieke huidveroudering: genetische mutaties, verhoogde ontstekingsgevoeligheid, verminderde lipiden productie en verlaagde hormoonspiegels. Deze veranderingen in de hormonen nemen we nu nader onder de loep om je te laten zien hoe belangrijk deze zijn voor de gezondheid van de huid, vooral bij vrouwen. Wat is hun invloed op de huid? En in het bijzonder: hoe beïnvloeden ze de huidveroudering?
Invloed hormoon oestrogeen op de huid
Oestrogeen is bij vrouwen verreweg het meest bekende en veelbesproken hormoon. Er zijn echter veel misvattingen over deze ongrijpbare en belangrijke boodschapperstof. Allereerst is het niet louter een vrouwelijk hormoon. Weliswaar wordt het voornamelijk aangemaakt in de eierstokken en is het overvloedig aanwezig bij vrouwen, maar ook mannen hebben oestrogeen in verschillende weefsels buiten de eierstokken. Ten tweede omvat de term oestrogeen een groep chemisch gelijksoortige hormonen, dus niet een enkele stof. Oestrogenen omvatten estradiol, de meest voorkomende vorm bij volwassen vrouwen, estriol, de primaire oestrogeen tijdens zwangerschap en oestron, die wordt geproduceerd tijdens de menopauze. Interessant is dat bij vrouwen de oestrogenen worden gemaakt door omzetting van mannelijke hormonen, gezamenlijk bekend als androgenen, in oestrogenen. En deze androgenen zijn initieel afgeleid van cholesterol, de voornaamste steroïde die bouwstof is voor veel steroïde hormonen. De omzetting van cholesterol in androgenen en van androgenen in oestrogenen, vindt plaats onder invloed van bepaalde belangrijke enzymen. Zonder deze enzymen zou omzetting niet mogelijk zijn.
De vrouwelijke hormonen beïnvloeden de dikte van de huid, de vorming van rimpels en het vochtgehalte in de huid. Oestrogenen kunnen glycosaminoglycanen (GAG) zoals hyaluronzuur verhogen, om de vochtbalans en structurele integriteit te handhaven. Ze kunnen ook de productie van collageen verhogen in de huid, ze onderhouden epidermale dikte en zorgen dat huid te vol, gehydrateerd en rimpelvrij blijft.2 Tijdens wordt in periodes van verhoogde hormonale activiteit, zoals bij zwangerschap of sommige orale anticonceptiva, de pigmentatie van de huid versterkt in bepaalde huiddelen die worden blootgesteld aan de zon, zoals het voorhoofd, neus en wangen. Dit fenomeen, ook bekend als melasma, is strikt hormoon gerelateerd en is een duidelijk voorbeeld van de hormonale effecten op de pigmentatie van de huid. Naast de huid zijn er nog meer uiterlijke kenmerken die het gevolg zijn van de vrouwelijke hormonen. Oestrogenen zorgen ook voor gezond, glanzend haar. Tijdens de zwangerschap ervaren vrouwen vaak haargroei, waarbij de anagene fase wordt verlengd. De sterk dalende postpartum en de oestrogene niveaus in de menopauze veroorzaken dunner haar en haaruitval.
In essentie geven oestrogenen de huid en het haar een jeugdig uiterlijk. Natuurlijk speelt tijdens de puberteit, de menstruatieperiode en de menopauze, progesteron ook een belangrijke speler. Echter, er is nog weinig onderzoek gedaan op dit gebied. Toekomstig onderzoek zal hopelijk wat licht werpen op de interacties tussen oestrogenen en progesteron, zodat we beter de invloed begrijpen op de huid en het haar.
Testosteron en de huid
Testosteron is het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon en staat voor alles wat een man maakt, nou ja… een mannelijke man. Grover haar, dikker en vettere huid, en over het algemeen een latere leeftijd waarop tekenen van huidveroudering zich aandienen, zijn allemaal tekenen van testosteron. Vrouwelijke kaalheid, ofwel alopecia, wordt toegeschreven aan verhoogde androgeenniveaus en is de meest voorkomende oorzaak van haarverlies bij vrouwen. Met de leeftijd raakt de oestrogeen-androgeen-ratio uit balans en deze veranderingen worden duidelijk na de menopauze. Omdat androgenen, en met name testosteron, betrokken zijn bij de talgproductie in de huid, kunnen vrouwen een verhoogde vettigheid van de huid of zelfs acne ervaren, wanneer de hormonen uit balans raken tijdens de menstruatie of de menopauze. De effecten van de mannelijke hormonen op de huid zijn belangrijk bij zowel mannen als vrouwen, aangezien beide deze effecten van veranderde androgeenniveaus kunnen ervaren.
Schildklierhormonen en de huid
De schildklier is een kleine vlindervormige klier gelegen halverwege de hals. De schildklier maakt twee soorten hormonen aan die enorm veel functies vervullen: de stofwisseling beïnvloeden, ontwikkeling van de hersenen, ademhaling, lichaamstemperatuur, spierkracht, botgezondheid i.c.m. onder andere vitamine D, een droge huid, de menstruatiecyclus, het gewicht en het cholesterolgehalte. Nogmaals, de balans is de sleutel als het gaat om deze hormonen. Maak je teveel schildklier hormonen aan, dan zal de huid warm, bezweet en vochtig worden. Te weinig, en de huid wordt droog, grof, dik en je zal niet snel zweten. Schildklierafwijkingen kan ook leiden tot dun haar en uiteindelijk haaruitval.
De huid en hormonen in de menopauze
In onze cultuur staat de menopauze vaak in een negatief daglicht als iets dat medische verzorging behoeft. Vrouwen worden gebombardeerd met nare berichten over de dreigende menopauze nog voordat ze kinderen krijgen. Het is dan ook geen wonder dat vrouwen de neiging krijgen om een negatief lichaamsbeeld te ontwikkelen tijdens deze overgangsperiode. Deze overgangsperiode voor de hormonen is echter een volledig natuurlijk proces dat moet worden begrepen om te kunnen worden gewaardeerd. Alleen dan kunnen de vrouwen de overgang naar de menopauze op een gezonde en positieve manier benaderen en ervaren. Wat gebeurt er precies met de huid tijdens de perimenopauze – de overgangsperiode voor de menopauze – en na de menopauze?
Tijdens de overgang naar de menopauze, die vaak wordt gekenmerkt door opvliegers, kan vrouwelijke huid geirriteerd, rood en vlekkerig lijken. Oestrogenen hebben anti-inflammatoire eigenschappen, zodat het verlies van deze hormonen kan leiden tot een verhoogde ontstekingsgevoeligheid. Dit kan in sommige gevallen leiden tot bepaalde huidaandoeningen zoals rosacea, acne en een onrustige huid.
De vrouwelijke hormonen spelen een belangrijke rol in de huishouding het collageen en elastine in de huid. De dalende oestrogeenspiegels betekenen een verminderde aanmaak van collageen door de huid. Hierdoor wordt de huid dunner, verliest deze haar elasticiteit en wordt het een podium voor de vorming van rimpels. Oestrogenen reguleren ook de glycosaminoglycanen in de huid, en een afname van de vrouwelijke hormonen resulteert in een uitgedroogde, jeukende huid. Het verlies van oestrogenen vermindert ook het aantal bloedvaten in de huid, wat resulteert in een bleke huid met een gebrek aan voedingsstoffen die het huidoppervlak van voedingsstoffen voorzien.2 Uiteindelijk is een bleke, dunne en droge huid het gevolg. Omdat de daling van oestrogeen plotseling en drastischer is dan die van de andere hormonen zoals testosteron, kan dit ook leiden tot een toename van androgene eigenschappen zoals meer gezichtsbeharing. Dit is een gevoelig moment in het leven van een vrouw. Deze hormonale veranderingen hebben een onuitwisbare invloed op de huid en andere uiterlijke kenmerken van de vrouw op leeftijd. Is er iets wat we kunnen doen om de huid van een oudere vrouw te verjongen?
Gezonde voeding voor de oudere huid
Natuurlijk ontkomt geen mens aan huidveroudering, maar het proces kan met leefstijlaanpassingen en een gezond voedingspatroon aanzienlijk worden vertraagd. Stress heeft indirect een grote invloed op de huidveroudering, aangezien het vitale hormonale processen in het lichaam verstoort, waaronder een dalende testosteron en een verstoorde schildklierfunctie.
Gezonde voeding is een sterk onderschatte bron van anti-aging. Voorzie het lichaam dagelijks van gezonde voeding als verse groenten en fruit, aangevuld met goed gedoseerde voedingssupplementen en de resultaten zijn al snel merkbaar. Vul het voedingspatroon aan met verse bessen die rijk zijn aan tal van waardevolle antioxidanten en een hoge ORAC-waarde hebben.
Daarnaast is het belangrijk het lichaam te blijven voorzien van gezonde vetzuren die de huid voeden en de dalende oestrogeenspiegels, hetzij deels, vervangen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan zaden en noten die rijk zijn aan omega 3-vetzuren, zoals lijnzaad, chiazaad, walnoten en olijfolie. Vergeet hierbij zeker niet om voldoende grasgevoerd vlees te eten, dat bovendien rijk is aan cholesterol, een van de voornaamste bouwstoffen van hormonen.
Welke huidbehandelingen in de menopauze?
Ondanks de groeiende markt voor medicinale, hormonale behandelingen op de huid, zijn er vele mogelijkheden beschikbaar voor een droge, jeukende en dunner wordende huid. Aangezien de collageenproductie drastisch daalt door het hormonale verlies, is het noodzakelijk om de huid te voeden met voedingsstoffen die de collageenproductie stimuleren. Retinoïden, waaronder retinol, zijn een deel van de vitamine A familie en zijn in staat de productie van collageen te laten toenemen en de pigmentatie te beheersen. Van vitamine C is ook aangetoond dat het de productie van collageen stimuleert en de huid een gezondere teint geeft. Peptiden die de productie van elastine, collageen en GAG’s verhogen, zoals Palmitoyl Tripeptide-38 en Palmitoyl Pentapeptide, zijn zeer effectief voor een droge, losse huid en verstevigen deze aanzienlijk. Om opvliegers en toegenomen ontstekingsgevoeligheid te lijf te gaan, kan men kiezen voor anti-inflammatoire ingrediënten zoals Avena Sativa extracten, kamille en bisabolol. Een uitgedroogde epidermale barrière profiteert sterk van essentiële vetzuren, fytosterolen en ceramiden. Antioxidanten zijn een geweldige vorm van verjonging – ingrediënten zoals superoxide dismutase, gingko biloba, en Matcha groene thee zijn ware antioxidantenbommen om de huid te beschermen tegen oxidatieve stress.
Professionele behandelingen zonder medicijnen richten zich vooral op het verhogen van hydratatie, het stimuleren van de collageenproductie en het opnieuw versterken van de huid. Naast de bovenstaande ingrediënten kan men ook oliën gebruiken zoals rozenhout en jasmijn en voor intense hydratatie wortelhout, arganolie of rozenbottelolie. Ook peeling is een belangrijke stap in het verjongen van de ouder wordende huid met vertraagde celvernieuwing, aangezien het de collageenproductie ook stimuleert.
Beïnvloed je hormonen voor een gezondere huid op leeftijd
Misschien is het tijd dat de afname van vrouwelijke hormonen in de menopauze wordt ontdaan van de negatieve opinies. Er zijn tal van krachtige natuurlijke stoffen en natuurlijke behandelingen die een sterke anti-aging werking hebben en de hoeveelheid cosmetische ingrepen en chemische cosmetica drastisch kunnen verminderen. Door simpelweg de hormonen te ondersteunen met natuurlijke voedingsstoffen en behandelingen kan de menopauze met de daarbij horende huidveroudering aanzienlijk worden veraangenaamd.
Boekentips:
Bekijk alle artikelen over hormonen
Referenties:
- National Center for Health Statistics, National Vital Statistics Reports, vol. 54, no. 19, 28 juni 2006.
- Verdier-Sevrain, S., et al. (2006), Biologie van oestrogenen in de huid: implicaties voor de veroudering van de huid. Experimentele Dermatologie, 15: 83-94.
- Aguirre, C., et al. (2010), Progesteron remt oestrogeen-gemedieerde neuroprotectie tegen excitotoxicity door-down reguleren oestrogeenreceptor-β. Journal of Neurochemistry, 115: 1277-1287.
