Wanneer je het vermoeden hebt dat je schildklier niet goed functioneert, wend je je in eerste instantie tot je huisarts. Nadat je het internet hebt afgeschuimd en een aantal symptomen hebt gevonden, herken je jezelf in de klachten. Toch kan het dat je huisarts na een schildklieronderzoek zegt dat er aan je schildklierfunctie niets mankeert.
Met alle tegenstrijdige informatie die je online vindt, is het lastig te doorgronden wat voor jou persoonlijk de beste aanpak is. Aangezien elk lichaam anders is, is het vooral belangrijk om te leren naar je lichaam te luisteren en lichamelijke en geestelijke klachten juist te interpreteren.
Met betrekking tot de schildklier kun je zelf al veel doen met voeding. Ondanks de vele tegenstellingen die de reguliere gezondheidszorg verspreidt, is het vooral belangrijk eerst na te gaan welke natuurlijke maatregelen je zelf kunt treffen vóórdat je aan de pillen gaat en jezelf overlevert aan de farmaceutische industrie.
Je hoort misschien dat je beter kruisbloemige groenten kunt vermijden, omdat ze kunnen voorkomen dat je lichaam jodium opneemt, of dat je beter geen koffie kunt drinken omdat het je schildkliermedicatie kan verhinderen.
Een belangrijk ding om te weten over je schildklier is hoe belangrijk deze is voor je algehele gezondheid, dus ervoor zorgen dat de schildklier goed werkt is van cruciaal belang. Net zo belangrijk is het dat hypothyreoïdie (een trage schildklier) vaak beheersbaar is met je voedingspatroon.
Functies schildklier
De kleine vlindervormige schildklier die rond de luchtpijp ligt in de hals, direct onder het strottenhoofd, is een zeer onderschat orgaan, want deze vervult namelijk tientallen taken in het lichaam en is betrokken bij zo’n beetje alle lichaamsprocessen. Zo reguleert de schildklier de stofwisseling, de lichaamstemperatuur en regelt deze samen met andere organen de gehele hormoonhuishouding, van insuline tot de geslachtshormonen. Je kan je dus voorstellen dat als je schildklier niet helemaal naar behoren functioneert, dat dat van invloed is op je hele lichaam en gezondheid.
De cellen van de schildklier zijn de enige cellen in het lichaam die jodium kunnen opnemen. De schildklier neemt deze jodium op uit voedsel en is de enige manier waarop jodium kan worden verkregen. Gecombineerd met het aminozuur tyrosine zet de schildklier jodium om in de verschillende soorten schildklierhormonen: triiodothyronine (T3), thyroxine (T4) en diiodothyronine (T2). (Er zijn er nog veel meer, maar in dit artikel beperken we ons tot deze.)
T3 en T4 worden vervolgens door de schildklier in de bloedbaan gebracht voor transport door je hele lichaam, waar zuurstof en calorieën ze omzetten in energie. Elke cel van je lichaam gebruikt schildklierhormonen, dus de symptomen die verband houden met de schildklier kunnen enorm uiteenlopen.
Problemen met de schildklierfunctie: symptomen en diagnose
De twee meest voorkomende schildklierklachten zijn hypothyreoïdie, waarbij de schildklier onvoldoende schildklierhormoon produceert en dit probleem is meestal gerelateerd aan een jodiumtekort. De symptomen zijn onder meer:
- Snel koud en rillerig
- Haaruitval, inclusief buitenste deel van de wenkbrauwen
- Droge huid en broos haar
- Sloomheid en slechte concentratie
- Gewichtstoename en moeite met afvallen
- Constipatie
- Lage bloedsuikerspiegel
- Slecht geheugen
Dit zijn de meest voorkomende klachten, maar de rij is eindeloos aangezien elke cel van het lichaam schildklierhormonen gebruikt bij zijn processen. Naast bovenstaande klachten zijn er nog tientallen andere schijnbaar niet-gerelateerde symptomen van een vertraagde schildklierfunctie, zoals:
- Wallen onder de ogen
- Ademhalingsklachten, zoals astma en bronchitis
- Psoriasis
- Bleke huid
- Depressie
- Duizeligheid
Wanneer je een fix aantal van de bovenstaande klachten in combinatie herkent, kan het zijn dat je een vertraagde schildklierfunctie hebt.
De andere meest voorkomende schildklierklacht is juist een overactieve schildklier, ofwel hyperthyreoïdie. Dit wordt vaak de ziekte van Graves genoemd, een situatie waarbij de het lichaam de eigen schildklier aanvalt. De symptomen zijn is veel gevallen precies tegenovergesteld aan die van de vertraagde schildklier:
- Rusteloosheid en prikkelbaarheid
- Gewichtsverlies
- Brainfog
- Vaak behoefte hebben om te poepen
- Onregelmatige hartslag
Basale lichaamstemperatuurtest, ook wel de Barnes-test
Om afwijkingen in de schildklierfunctie te doorgronden zijn er verschillende testmethodes. Een daarvan is de zelftest waarbij de lichaamstemperatuur ’s morgens direct na ontwaken wordt opgenomen. Deze ‘basale lichaamstemperatuurtest’, ook wel de Barnes-test, is ontwikkeld door Broda Barnes, een arts die hiernaar veelvuldig onderzoek heeft gedaan.
Om de test representatief te laten zijn is het belangrijk het protocol te volgen:
- De test moet worden uitgevoerd na een goede nachtrust en voorafgaand aan de slaap mag het lichaam twaalf uur lang geen voedsel en lichaamsinspanning hebben gehad, aangezien die factoren van invloed zijn op de lichaamstemperatuur.
- Leg de bij voorkeur kwikthermometer ’s avonds vast klaar, zodat je deze bij het ontwaken direct in de mond of onder de oksel kunt steken. De normale temperatuur bij ontwaken zou tussen de 36,6 en 36,8 graden Celsius moeten liggen. Als je de temperatuur rectaal opneemt ligt deze ongeveer 0,5 graden hoger: 37,1 tot 37,3.
- Voer de test drie dagen achtereen uit om een representatief beeld te krijgen. Wanneer de temperatuur structureel onder de 36,6 graden Celsius uitkomt, is de kans aanzienlijk dat er sprake is van een vertraagde schildklierfunctie. Hetzelfde geldt voor een rectale temperatuur van onder de 37,1 graden. LET OP: De menstruatiecyclus kan afwijkingen in de lichaamstemperatuur veroorzaken. De temperatuur is op zijn laagst tijdens de ovulatie en tot twee dagen voor de menstruatie op zijn hoogst. Vrouwen voeren de Barnes-test dus bij voorkeur uit op de tweede, derde en vierde dag na de menstruatie.
Naast de Barnes-test zijn er nog verschillende andere tests om zie schildklierklachten aan het licht brengen, waaronder de meting van antistoffen, TSH (thyroid-stimulating hormone) en bijvoorbeeld de leverfunctie, aangezien de lever is betrokken bij de omzetting van T4 in de actieve vorm T3.
Verkeerde diagnoses
Toch bieden de meeste laboratoriumtests weinig heil: het merendeel van de mensen met hypothyreoïdie slaagt er niet in deze te laten diagnosticeren. Dit komt doordat de meeste artsen verouderde referentiebereiken gebruiken, waardoor de waarden van de uitgevoerde tests maar sporadisch buiten het bereik vallen. Ofwel, alleen zeer extreme gevallen leiden tot een diagnose.
De meeste artsen en endocrinologen zijn er van overtuigd dat de TSH-waarde de beste indicator is voor de schildklierfunctie. Toch kan iemand bijzonder veel en soms zelfs ernstige klachten hebben bij een normale TSH-waarde. Hoe komt dat? De TSH-waarde geeft alleen weer hoe de hypofyse de schildklier aanstuurt om het passieve schildklierhormoon T4 aan te maken.
Sommigen artsen testen ook op de waarden voor schildklierhormoon T3. Mensen kunnen ook een lage T3 hebben, terwijl ze een normale T4 en normale TSH vertonen. Veel artsen realiseren zich niet dat dit kan duiden op een selenium– of zinkdeficiëntie, in plaats van een probleem met de schildklier.
Belangrijkste mineralen: jodium, selenium belangrijkst voor schildklier
Jodium is een ontzettend belangrijk mineraal aangezien het betrokken is bij veel basale lichaamsprocessen. Het is direct betrokken bij de ontwikkeling van het skelet, de hersenen en andere cruciale delen van het lichaam. Jodium komt vooral voor in zeevruchten, zeewier en planten die zijn geteeld in jodiumrijke grond en eieren. Daarnaast zijn ongeraffineerd zeezout en gejodeerd tafelzout de voornaamste bronnen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, krijgt het merendeel van de mensen onvoldoende jodium binnen.
Gejodeerd zout wordt namelijk slecht opgenomen en is geen gezonde keuze voor het verhogen van het jodiumgehalte in het lichaam. Jodium is absoluut noodzakelijk voor de schildklierfunctie, maar ook een teveel aan jodium kan de schildklierfunctie beïnvloeden.
Naast jodium is selenium een belangrijk mineraal voor de gezondheid van de schildklier. Het komt voor in wilde zalm, paranoten, zuivelproducten, knoflook, uien, tomaten en zonnebloempitten. Men schat dat wereldwijd een op de vijf mensen een seleniumtekort heeft.1 Selenium helpt om schildklierhormoon T4 om te zetten in de actieve vorm T3.
Tyrosine is een aminozuur dat deel uitmaakt van vrijwel elk eiwit in het menselijk lichaam; het is ook een onderdeel van schildklierhormoon. Om aan voldoende tyrosine te komen, is het belangrijk de juiste voeding binnen te krijgen. Hoewel tarwe en soja goede bronnen zijn van tyrosine, raad ik ze af. Tarwe bevat gluten en soja bevat fyto-oestrogenen die de hormoonbalans flink kunnen verstoren. Veel mensen krijgen van de tarwegluten bovendien de huidklacht keratosis pilaris. Goede tyrosinebronnen zijn onder andere amandelen, bananen, wilde zalm, biologisch garnalen, avocado’s, pompoenpitten en biologische scharreleieren.
Ander voedsel bij een vertraagde schildklierfunctie
Het is vooral belangrijk dat je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt in de vorm van plantaardig voedsel met veel antioxidanten en elektrolyten, zoals natrium en kalium. Probeer daarbij groenten te vermijden met een hoog fructosegehalte.
- Paprika
- broccoli
- erwten
- tomaten
- selderij
- komkommers
- asperges
- aubergines
- rode druiven
- granaatappels
- blauwe bessen
- citroenen
- kersen
Welke voeding kan verstoorde schildklierfunctie veroorzaken?
Net zoals de bovenstaande voedingsmiddelen en voedingsstoffen de schildklierfunctie ondersteunen, zo zijn er ook voedingsmiddelen die je beter kan vermijden. En zoals je wellicht zult verwachten….dit zijn etenswaren die in feite ‘niet echt’ zijn. Hiermee bedoel ik voedsel dat uit de fabriek komt en zwaar bewerkt is. Ze producten bevatten meestal veel overbodige stoffen die ofwel kunstmatig zijn en de gezondheid nu niet bepaald ondersteunen. Anderzijds bevatten ze ook veel vulstoffen, zoals geraffineerd meel waarvan de bloedsuikerspiegel omhoog schiet.
Juist als je je schildklierfunctie wilt ondersteunen is het belangrijk deze voeding te vermijden. Als leidraad kun je hanteren: “Vermijd al het voedsel dat geraffineerd, bewerkt, gehomogeniseerd, gepasteuriseerd, kunstmatig gearomatiseerd is of voedsel met smaakversterkers.”
Met name de volgende ingrediënten komen veelvuldig voor in bewerkte voedingsmiddelen. Ik geef er de voorkeur aan om deze ingrediënten geen ‘voeding’ te noemen, maar ‘vulsel’. In het Engels hebben ze er de juiste term voor: ‘fillers’.
Meel: Veel fabrieksvoer zit vol met tarwemeel. Dit meel is geraffineerd en bevat derhalve geen of nauwelijks vezels. Het gevolg is dat de groep meervoudige suikers die dit meel bevat (amylopectine), een enorme suikerpiek veroorzaakt. Door de zeer vertakte structuur kunnen de saccheriden enorm snel worden afgebroken door het lichaam. Hiermee levert de consumptie van witmeelproducten een belangrijke bijdrage aan het ontstaan van insulineresistentie (het voorstadium van suikerziekte) en uiteindelijk diabetes type 2.
Gluten: zeker bij schildklierproblemen is gluten het eerste dat uit het voedingspatroon zou moeten worden geëlimineerd. Het kan ontstekingen veroorzaken, de darmwand beschadigen, maag-darmklachten veroorzaken, maar kan zeker bij auto-immuunaandoeningen aan de schildklier echt zware schade veroorzaken. Daarnaast hebben veel mensen een glutenintolerantie. Dit betekent dat ze er niet direct ziek van worden, maar er wel klachten aan overhouden, zoals een opgeblazen gevoel, brainfog en een verstoorde stoelgang. Voor veel mensen is een glutenvrij dieet een te grote stap, maar je kan natuurlijk ook tijdelijk de inname van gluten verminderen om te kijken wat het voor je oplevert.
Soja: soja is een no go. Natuurlijk maakt het niet uit om soms eens een paar sojaboontjes te eten, maar aangezien soja veel als vulstof wordt gebruikt (zeker bij vleesvervangende producten). Soja bevat veel exorfinen, opioide stofjes die het endorfinesysteem verstoren. Daarnaast bevat soja fyto-oestrogenen, plantaardige hormonen die de hormoonbalans flink kunnen verstoren, zowel bij mannen als vrouwen.
Goede voeding helpt om de symptomen van een trage schildklier te verminderen of zelfs om deze te verbeteren. Zoals altijd kun je het best zorgen dat je de voedingsstoffen uit je voeding haalt, maar je kunt daarnaast ook gebruik maken van voedingssupplementen.
Een steengoed en bijzonder leerzaam boek over de schildklier is deze:
Bekijk alle artikelen over hormonen