Ons lichaam is een complex en efficient systeem dat als een zeer goed geoliede machine te werk gaat. Alle lichaamsprocessen zijn op elkaar afgestemd en niet alleen onderling, maar ook met onze leefomgeving werken zij perfect samen. Deze processen kunnen echter flink verstoord raken door een verstoorde hormoonbalans ten gevolge van een verkeerd eetpatroon of andere lifestylefactoren.
Om goed te kunnen begrijpen wat je hormonen doen en hoe je de symptomen kunt herkennen, is het belangrijk dat je je lichaam wat beter leert kennen. Het is frappant dat de meeste mensen beter weten hoe hun smart-tv werkt dan hun eigen lichaam.
Wat doen hormonen?
Hormonen zijn signaalstoffen in het lichaam. In reactie op een interne of externe factoren produceren specifieke organen deze signaalstoffen, zodat het lichaam kan anticiperen. Denk bijvoorbeeld aan een stressreactie: de bijnieren produceren het hormoon cortisol, waardoor het lichaam in staat is te kiezen tussen ‘fight or flight’, om te vechten of te vluchten.
Vaak zijn symptomen niet direct te herleiden tot een concrete oorzaak. In de meeste gevallen is er dan sprake van een combinatie van factoren en de kans is groot dat je hormonen daarbij een aanzienlijke rol spelen.
Door verschillende leefstijlfactoren kan er een verstoorde hormoonbalans ontstaan. Je voedingspatroon speelt daarbij een heel voorname rol. Een eenzijdig voedingspatroon leidt vaak al snel tot klachten, waarbij er van een bepaald hormoon veel teveel of juist te weinig wordt aangemaakt. Dit wordt dan een hormonale disbalans genoemd.
Om je wat meer grip te geven op dergelijke hormonale klachten, heb ik tien veelvoorkomende symptomen voor je opgesomd, zodat je deze kunt herkennen en kunt herleiden tot de oorzaken.
Hoe herken je een verstoorde hormoonbalans?
# 1. Onregelmatige menstruatie
Het is niet meer dan logisch dat elke vrouw nauwkeurig aandacht besteed aan de frequentie van de maandelijkse cyclus. Een structureel onregelmatige menstruatie is een duidelijk signaal van een verstoorde hormoonbalans. Natuurlijk kan de cyclus een keer onregelmatiger zijn, maar chronische onregelmatigheden vragen om actie.
Voornaamste betrokken hormonen: oestrogeen, cortisol, insuline, schildklierhormoon
Mogelijke oorzaken van een onregelmatige menstruatie: chronische stress, ongezond voedingspatroon, extreem gewichtsverlies met bijvoorbeeld een crashdieet, ondergewicht, overgewicht, veel duursport (is in feite stress), schildklierproblemen, stoppen met anticonceptiepil.
# 2. Slaapproblemen
Met slaapproblematiek hebben we allemaal periodiek wel eens te maken. Zolang dit maar van tijdelijke aard is, hoeft dat geen probleem te zijn, maar zodra dit langdurig wordt, bestaat de kans op uitputting. Zeker wanneer je moeite hebt met in slaap vallen, doorslapen of wanneer je ’s morgens uitgeput wakker wordt, dan is er waarschijnlijk sprake van een verstoorde hormoonbalans. Een melatonine supplement kan uitkomst bieden.
Voornaamste betrokken hormonen: cortisol, melatonine.
Mogelijke oorzaken van slaapproblemen: chronische stress, te weinig zonlicht, licht van schermen zoals een smartphone vlak voor bedtijd.
# 3. Overgewicht
Overgewicht lijkt tegenwoordig meer regel dan uitzondering en corpulentie is dan ook een van de duidelijkste symptomen van een verstoorde hormoonbalans. Verkeerde en teveel voeding, in combinatie met te weinig lichaamsbeweging en voortdurende stress, zorgen dat veel mensen ongewild een flink lichamelijk volume opbouwen. Daarnaast zijn ook omgevingsfactoren, zoals uitlaatgassen, brandvertragers in matrassen en bankstellen en schoonmaakmiddelen, van grote invloed op onze hormonen.
Voornaamste betrokken hormonen: insuline, testosteron, oestrogeen (oestrogeendominantie)
Mogelijke oorzaken van overgewicht: te hoge calorische inname, verkeerde voeding, te weinig lichaamsbeweging, oestrogeendominantie.
# 4. Veranderingen aan de borsten
Vrouwen weten dat het gezond is om de borsten dagelijks te masseren. Niet alleen kan zo de doorbloeding van het weefsel worden gestimuleerd, ook kunnen onregelmatigheden in het weefsel worden herkend. En als die er zijn dan is een preventief bezoekje aan de huisarts zeker aan te raden. Maar ook bij mannen kunnen borsten een rol spelen. Gynaecomastie heet dat in medische termen. Hierbij hebben mannen last van borstvorming door een overschot aan vrouwelijke hormonen.
Voornaamste betrokken hormonen: oestrogeen, testosteron
Mogelijke oorzaken: verkeerd voedingspatroon, gebruik van hormoonpreparaten (anticonceptie), omgevingsfactoren.
# 5. Acne
De meeste mensen hebben tijdens hun pubertijd wel puistjes gehad. De een had er nauwelijks last van, de ander had een gezicht als een maanlanding. Natuurlijk is de pubertijd een periode waarin de hormonen volop in ontwikkeling zijn, waardoor veel jongeren acne ontwikkelen. Acneklachten zijn in vrijwel alle gevallen drastisch te verminderen, aangezien ze hun oorzaak vinden in een combinatie van mannelijke hormonen in combinatie met een suikerrijk voedingspatroon. Dit veroorzaakt een verstoorde hormoonbalans.
Betrokken hormonen: testosteron, insuline, IGF-1
Mogelijke oorzaken: suiker- en witmeelrijk voedingspatroon
# 6. Altijd honger
Wanneer je er eens goed op let zie je veel mensen in je omgeving die de hele dag aan het eten zijn. Ze hebben continu ‘honger’. Veelal is het lekkere trek waarbij crackertjes, snoepjes, koekjes en brood met zoetigheid in grote volumes naar binnen wordt gewerkt. Wat deze mensen niet weten is dat hun koolhydraatrijke voedingspatroon een voortdurende invloed heeft op het hormoon dat de bloedsuikerspiegel reguleert: insuline.
Betrokken hormonen: insuline
Mogelijke oorzaken: veel teveel koolhydraatrijke voeding, waardoor de bloedsuikerspiegel te sterk daalt en er weer een hongergevoel optreedt.
# 7. Vermoeidheid
Het is niet verrassend dat de meesten van ons zich vaak moe voelen. De hectische maatschappij die continu prestaties verwacht, een gebrek aan voldoende nachtrust en een slecht voedingspatroon putten ons lichaam uit. Deze factoren hebben een impact op ons lichaam en als gevolg daarvan voelen we ons constant vermoeid. En ken je dat gevoel dat je eindelijk vakantie hebt en dat je dan in elkaar klapt? Precies, dat is chronische vermoeidheid ten gevolge van voortdurende stress. Een verstoorde hormoonbalans speelt daarbij absoluut een rol!
Betrokken hormonen: cortisol, melatonine, insuline
Mogelijke oorzaken: slechts voedingspatroon, te weinig slaap, chronische stress, blauw licht van monitors, tv’s en telefoons.
# 8. Laag libido
Natuurlijk kan de boog niet elke dag gespannen staan en hebben beide partners niet altijd evenveel zin, maar als de seks voor langere periode uitblijft en er ook geen enkele aandrang is, dan is er vaak sprake van een hormonale kwestie. Testosteron is verantwoordelijk voor de geslachtsdrift, zowel bij mannen als bij vrouwen, en door verschillende factoren kunnen de hormonen oestrogeen en testosteron uit balans raken.
Betrokken hormonen: testosteron, oestrogeen
Mogelijke oorzaken: slecht voedingspatroon, stress, slaaptekort, psychische klachten.
# 9. Droge huid en broos haar
Veel mensen gaan smeren en vallen voor de sprookjesreclames van shampoos voor zacht en vol haar. Natuurlijk wordt de huid zachter van crèmes en zalven, maar de oorzaken worden niet aangepakt, want de werking is altijd maar van tijdelijke aard.
In de meeste gevallen is er bij een combinatie van droge huid en broos haar sprake van een verstoorde hormoonbalans. De schildklier speelt hier een belangrijke rol. Wanneer deze te weinig schildklierhormoon aanmaakt, veroorzaakt dit een verminderde doorbloeding van de huid, tot wel een derde minder! Ook kan er sprake zijn van een omzettingsprobleem van schildklierhormoon T4 in de actieve vorm schildklierhormoon T3.
Betrokken hormonen: schildklierhormoon T3 en T4
Mogelijke oorzaken: slechte voeding, aanleg, chronische stress
# 10. Opvliegers tijdens de overgang
Een verstoorde hormoonbalans veroorzaakt een hele rij van vervelende overgangsklachten. Hoe meer je hormonen uit balans zijn, hoe heftiger de klachten. De veranderende hormoonbalans tijdens de overgang kan zorgen voor opvliegers, depressie, gezichtsbeharing, slaapproblemen en een lagere stem. Dit komt door de relatief hogere testosteron.
Veel vrouwen late zich door hun arts verleiden om hormoonpreparaten te gebruiken, terwijl ze met voeding een hoop van deze klachten kunnen verhelpen.
Betrokken hormonen: oestrogeen, testosteron, progesteron.
Mogelijke oorzaken: verkeerde voeding, stress.
Eten bij een verstoorde hormoonbalans
Een gezonde hormoonbalans in het lichaam vormt de basis voor een goede gezondheid. Een goede gezondheid is een belangrijke voorwaarde om af te vallen. Waar veel mensen de mist in gaan met strenge diëten waarbij ze veel te weinig en eenzijdig eten, is de basis van het hormoonbalansdieet juist dat er uiterst gevarieerd wordt gegeten.
Voeding voor een gezonde hormoonbalans
Door de juiste voeding te eten kun je je hormoonbalans beïnvloeden. Deze hormoonbalans beïnvloedt op zijn beurt weer de lichaamssamenstelling, de verhouding tussen het spier- en vetpercentage. In dit blog leg ik je uit wat de negen belangrijkste hormonen zijn voor de energiehuishouding en hoe je deze met voeding kunt ‘sturen’ voor een optimale hormoonbalans en gezondheid.
Het hormoon testosteron, een opbouwend hormoon
Testosteron is het typisch mannelijk hormoon en zorgt ervoor dat het lichaam in staat is spieren op te bouwen en de vetafbraak te stimuleren. Bovendien, belangrijk voor veel vrouwen(!), is testosteron een belangrijk hormoon als het aankomt op cellulite. Dit wordt namelijk in veel gevallen veroorzaakt door een hormonale disbalans tussen oestrogeen en testosteron.
Veel mannen en vrouwen hebben een tekort aan testosteron, vaak veroorzaakt door een ongezond voedingspatroon en een verkeerde leefstijl. Door meer proteïne, zink, vet (voor de cholesterol), magnesium toe te voegen aan het voedingspatroon, kan de hormoonbalans worden hersteld. Ook het vermijden van alcohol kan een belangrijke bijdrage leveren aan het herstel.
Het hormoon oestrogeen, het vrouwelijk hormoon
Oestrogeen is een belangrijk hormoon voor vrouwen en ze de typisch vrouwelijke rondingen en de vrouwelijke kenmerken. Ook mannen kunnen veel oestrogeen aanmaken, de disbalans veroorzaakt dan borstvorming bij mannen. Veel vrouwen kampen na de overgang met een oestrogeentekort.
Om de hormoonbalans te herstellen is het voor vrouwen belangrijk plantaardige oestrogenen aan het voedingspatroon toe te voegen in de vorm van bijvoorbeeld kelp, soja en hop.
Het schildklierhormoon, de helper bij afvallen
Een tekort aan schildklierhormoon wordt veroorzaakt door een trage schildklier. Veel mensen hebben last van een trage schildklier en in veel gevallen staat dit gewichtsverlies (op een gezonde manier) in de weg. Schildklierhormoon heeft diverse functies in net lichaam, zoals stimulering van de vetverbranding, versnelling van de stofwisseling en verlaging van het cholesterol.
Voor een goede hormoonbalans is het belangrijk voldoende te eten en voeding te eten met voldoende jodium, zink, selenium en B- en C-vitamines. Wanneer het dieet geen verbetering oplevert voor de hormoonbalans, kan men eventueel overgegaan op medicatie om de schildklierfunctie net even dat extra zetje te geven om weer normaal te gaan functioneren en de hormoonbalans te herstellen.
Insuline, ‘het suikerhormoon’
Insuline is het hormoon dat de bloedsuikerspiegel onder controle houdt. Daarnaast zorgt het dat vet in de cellen wordt opgeslagen en dat de spieren groeien. De hormoonbalans van insuline is bij veel mensen nogal eens verstoord. Door de grote hoeveelheden suikers en andere koolhydraten in de voeding, maakt het lichaam voortdurend grote hoeveelheden insuline aan, met in ernstige gevallen insulineresistentie tot gevolg. Dit is een vicieuze cirkel, omdat de bloedsuiker hierdoor instabieler wordt en de ‘craving’ naar nog meer zoetigheid nog verder groeit.
De hormoonbalans kan worden hersteld door met name minder (snelle) koolhydraten en suiker te eten. Let hierbij vooral op bewerkte producten waaraan vaak veel suiker is toegevoegd. Bovendien is het belangrijk om voeding te eten die rijk is aan chroom, dat de bloedsuikerspiegel stabiel houdt.
Progesteron, ‘het vochthormoon’
Een tekort aan progesteron, wat vrij veel voorkomt, zorgt ervoor dat het lichaam vocht vasthoudt, met name op de borsten, buik, benen en enkels. Bovendien kan progesteron in diverse andere hormonen worden omgezet, waaronder cortisol, het stresshormoon.
Door voeding te eten die rijk is aan vitamine B6 en vitamine A kan de hormoonbalans worden hersteld. Vermijd daarnaast suikerrijke voeding, chemische toevoegingen aan voedsel en bestrijdingsmiddelen. Lees meer over een progesterontekort.
Een goede DHEA-spiegel stelt het lichaam in staat om spieren aan te maken en vet makkelijker te verbranden. Daarnaast ondersteunt DHEA het immuunsysteem en gaat het daardoor veroudering tegen.
Voor het herstel van de hormoonbalans is het raadzaam voldoende vetten te eten, vanwege het cholesterol en voeding die rijk is aan vitamine C.
Cortisol, het stresshormoon
Cortisol is het hormoon dat het lichaam paraat maakt bij gevaar en zorgt ervoor dat er direct energie vrijkomt om te vechten of vluchten. Het laat de bloedsuikerspiegel stijgen, stimuleert activiteit en ook vetopslag op de buik. Kijk maar eens om je heen en je ziet dat een hormonale disbalans bij cortisol wijdverbreid voorkomt. Langdurige blootstelling aan stress, zoals bij mensen met een depressie of bij workaholics kan zich uiten in bijnieruitputting.
Door stressreductie en vermijden van suikers en chemische toevoegingen in voeding, kan de hormoonbalans worden hersteld.
Melatonine, het slaaphormoon
Melatonine is het natuurlijke slaapmiddel. Het zorgt voor een goede nachtrust en ondersteunt het immuunsysteem. Vaak wordt de aanmaak van melatonine verstoord door hoge koolhydraatinname en een hoog cortisol, hetgeen het slaap-waakritme verstoort.
Slaapproblemen kunnen goed worden opgelost door ’s avonds voor het slapengaan fel licht te voorkomen van televisie, tablets of smartphones. Daarnaast zijn stressreductie en ontspanning van groot belang om de aanmaak van melatonine te stimuleren en de hormoonbalans te herstellen.
Groeihormoon, voor….groei
Groeihormoon, ook wel GH, HGH of somatropine genoemd, stimuleert de groei binnen het menselijk lichaam. Het hormoon geeft de spieren stevigheid, stimuleert de vetverbranding en herstelt het lichaam na intensieve inspanning.
Wanneer er sprake is van een tekort aan groeihormoon, wat veel voorkomt, is het belangrijk om proteïnerijke voeding te eten en eventueel te suppleren met vitamine B6 en C, en de mineralen kalium, magnesium en GABA.
Voeding en supplementen bij een verstoorde hormoonhuishouding
Wanneer je besluit om bepaalde hormonale disbalansen te verhelpen met voeding, is het belangrijk dat je niet doorslaat met bepaalde voedingsmiddelen of supplementen. Met overdoses doe je natuurlijk meer kwaad dan goed. Van belang is dat je verantwoord te werk gaat. Sta er altijd bij stil dat je met voeding kunt ‘handhaven’ en met supplementen kunt ‘sturen’.
Wil je graag meer weten over De Hormoonfactor, lees dan het onderstaande boek van Ralph Moorman.
Bekijk alle artikelen over hormonen
