Toen de Amerikaanse wetenschapper dr. Ancel Keys in 1953 een onderzoeksresultaat publiceerde waarin hij verzadigd vet en cholesterol koppelde aan hart- en vaatziekten, stond de gezondheidswereld op zijn kop. Toch slaagde hij erin veel wetenschappers te overtuigen.
Zijn bewijs was een tabel die liet zien dat de consumptie van vet voedsel in gelijke tred liep met de sterftecijfers in zes landen. Saillant detail was dat hij niet op de hoogte was van het feit dat de statistieken niet weergaven wat de mensen daadwerkelijk hadden gegeten, maar welke voeding beschikbaar was geweest en in werkelijkheid nooit de mensenmagen had bereikt.
Ondanks de hiaten in het onderzoek en de verkeerde interpretatie, werd zijn onderzoek al snel omarmd door Amerikaanse overheden en medische instanties en begon de demonisering van verzadigde vetten en cholesterol, tot grote vreugde van de Amerikaanse graanboeren die met gigantische graanoverschotten zaten.
Hoewel de laatste jaren steeds meer wetenschappers langzaam tot inkeer komen, blijven sommige instanties, zoals het Voedingscentrum, nog altijd angstvallig vastklampen aan een gammel onderzoek uit de jaren 50 van de vorige eeuw. Wanneer je een willekeurig iemand in de supermarkt vraagt wat het slechtste is dat hij kan eten? Vet! De meeste mensen zijn nog immer in de overtuiging dat verzadigde vetten – zelfs wanneer deze afkomstig zijn uit het oorspronkelijke voedsel, zoals eieren en kokosolie – bijdragen aan gewichtstoename en hart- en vaatziekten.
Verzadigd vet en een verhoogd LDL cholesterol
De grootste angst die mensen hebben met betrekking tot verzadigd vet, is het ‘slechte’ LDL cholesterol (low-density lipoproteïne), dat verantwoordelijk zou zijn voor atherosclerose (aderverkalking van de slagaders) en cardiovasculaire ziektes. Inmiddels blijkt de rol van cholesterol hierbij iets verfijnder dan zoals het leek halverwege het midden van de 20e eeuw, want het heeft meer constructieve functies dan afbrekende.
Cholesterol maakt je lichaam voor 75% zelf aan in de lever en de overige 25% krijg je binnen via je voeding. Het is de grondstof voor een reeks van belangrijke hormonen waaronder oestrogeen, progesteron, testosteron en DHEA. Het lichaam gebruikt cholesterol als bouwstof voor je lichaamscellen, want het is nodig voor de opbouw van celwanden en zenuwvezels. Bovendien is cholesterol van groot belang voor de opname van diverse vitamines.
Het mooiste detail over cholesterol is dat 25% van de cholesterol in je lichaam aanwezig is in de hersenen. Logische beredenering is dat een dieet dat arm is aan verzadigd vet en dus aan cholesterol, je hersenfuncties geen goed doet.
Fabels over verzadigd vet en cholesterol
Verzadigd vet eten maakt dik: veel mensen geloven dat je dik wordt van verzadigd vet. Dit is slechts deels waar, aangezien we deze verzadigde vetten vaak in combinatie eten met veel koolhydraten en geraffineerde suikers. Een voedingspatroon dat verzadigd vet bevat, maar relatief laag is in koolhydraten en suikers, zoals bijvoorbeeld het paleodieet of de Hormoonfactorleefstijl, zelfs gewichtsverlies kan opleveren.
Bovendien is in individuele studies aangetoond dat vetrijk voedsel kan bijdragen tot gewichtsverlies. Bij een Braziliaanse studie die werd gepubliceerd in het tijdschrift Lipids in 2009, bleek dat vrouwen die dagelijks 30 ml kokosolie consumeerden, een aanzienlijke vermindering hadden van buikvet in vergelijking met de controlegroep. Dit resultaat werd toegeschreven aan de grote concentraties van middellange keten triglyceriden, een vorm van verzadigd vet die ons lichaam minder makkelijk opslaat als vet en eenvoudiger metaboliseert.
De grootste onzinverhalen rondom cholesterol
- Verzadigde/dierlijke vetten verhogen het cholesterol en zorgen voor een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
- Een hoog cholesterol gehalte in je bloed verhoogt het risico op hart- en vaatziektes, dus moet je statines gebruiken.
Verzadigd vet eten zorgt NIET voor een verhoging van de cholesterol in het bloed. De Zweedse onderzoeker dr. Uffe Ravnskov refereert in zijn boek aan een onderzoek dat in de jaren 60 is gedaan naar een Masai stam in Kenya. Die mensen drinken dagelijks grote hoeveelheden baggervette kamelenmelk en eten grote hoeveelheden vlees, maar het sterftecijfer aan hart- en vaatziekten is vrijwel nihil. Zoals hij cynisch zegt: ”Ze zouden eerder doodgaan van het lachen, dan van verzadigd vet.” Ze heeft Ravnskov ook geëxperimenteerd met verzadigd vet. Hij at daarvoor elke dag een ei meer., tot hij acht eieren op een dag at. Zijn cholesterol daalde zelfs licht.
Cholesterol zorgt niet voor verkalking van de slagaders en verhoogt daarmee niet het risico op hart- en vaatziekten. De transvetten en triglyceriden in ons voedingspatroon doen dat wel. De aderen slibben dicht en verkalken en dát is een directe oorzaak van een vergrote kans op hart- en vaatziekten.
Waar zit het misverstand omtrent vetten?
Het misverstand omtrent goede en slechte vetten schuilt in de verwarring tussen verzadigd vet en de écht slechte vetten geoxideerd vet en transvetten.
Geoxideerde vetten zijn onverzadigde vetten die reageren met zuurstof uit de lucht. Een fles olijfolie die open blijft staan wordt ranzig, het vet oxideert. Maar dit gebeurt ook bij verhitting. Geoxideerd vet gedraagt zich in het lichaam als vrije radicalen, waardoor er grote hoeveelheden antioxidanten nodig zijn om dit te neutraliseren. Gebruik daarom altijd verzadigde vetten om in te bakken, zoals kokosvet, roomboter of ghee. Olijfolie is minder geschikt, aangezien dat al bij lagere temperatuur oxideert.
Transvetten: bewerkte vetzuren
Transvetten zijn zeer ongezond en verhogen het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk. Ze ontstaan wanneer vetten worden gehard bij industriële processen. Denk hierbij aan plantaardige vetten die worden verwerkt in koek, gebak en fastfood.
Over normaal onbewerkt verzadigd vet en cholesterol zoals dat in de natuur voorkomt, kan een boek volgeschreven worden. Dat heeft de Zweedse arts dr. Uffe Ravnskov dan ook gedaan. In zijn boek Feiten en fabels over cholesterol doet hij de moderne inzichten omtrent verzadigd vet en cholesterol uit de doeken en maakt hij ‘gehakt’ van de gevestigde orde die de verzadigd vet en cholesterol mythe nog altijd in stand houdt.
Het is duidelijk dat er zijn vele redenen zijn om verzadigd vet en cholesterol te omarmen in plaats van te vrezen. Ook in de reguliere gezondheidszorg hebben onderzoekers steeds meer scepsis ten opzichte van de bestaande opvattingen omtrent verzadigde vetten. In de reguliere zorg is er zelfs sprake van groeiende zorgen over het toenemende gebruik van magere zuivelproducten en geraffineerde granen. De meesten van ons weten het wel op instinctief niveau: oma had gelijk! Mijn oma die al die wetenschappelijke kennis omtrent vetten niet zei niet voor niets altijd: “Eet maar lekker jongen! Lekker vet!”
